Ufuk açıcı bir feminist: bell hooks

- Fidan YILDIRIM
642 views

Gloria Jean Watkins, kitaplarında ve yazılarında kullandığı adıyla ‘bell hooks’ Amerikalı bir yazar, profesör, feminist ve sosyal aktivisttir. Bell Hooks anne tarafından büyük nenesinin adıydı. Gloria, kavgacı ve cüretkar diliyle tanınan ve hayranlık duyduğu bu büyüğünün adını kendisine yazarlık ismi olarak aldı. Onunla karıştırılmamak ve önemli olanın kendisi değil, eserleri olduğunu vurgulamak için de ismini her zaman küçük harflerle yazmayı seçti.

Hooks’un yazılarının odaklandığı konular; ırk, kapitalizm, cins’in baskı ve ayrımcılıktaki rolü ve bunların baskı sistemleri ve sınıf egemenliği üretme ve sürdürme yeteneği üzerineydi. 1960-1980 yılları arasında süren ikinci dalga feminizmin karmaşık konuları üzerinde kafa yormuştur. 30’un üzerinde kitabı ve çok sayıda bilimsel makalesi yayınlandı, dokümanter filmlerde ve konferanslarda yer aldı. Eğitimde ırk, sınıf ve cins, sanat, tarih, cinsellik, medya tekelliği ve feminizm üzerine söylevler verdi. 2014 yılında ABD’nin Kentucky eyaletinde Berea Koleji’nde bell hooks Enstitüsü’nü kurdu.

Eğitim yıllarındaki zorluklar

Hooks, Kentucky’nin ırk ayrımına maruz kalan küçük bir ilçesi olan Hopkinsville’de Afro-Amerikan bir işçi ailesinin çocuğu olarak, 25 Eylül 1952’de doğdu. Hademe bir baba ve yedi çocuklu, ev kadını bir annenin çocuğudur. Okumaya hevesliydi. Siyahilere ayrılmış bir halk okulunda eğitimine başladı. Daha sonra öğretmen ve öğrencilerin ağırlıkta beyaz oldukları karma bir okula geçerken büyük zorluklarla karşılaştı. Ardından Hopkinsville Lisesi’nden mezun oldu. 1973 yılında Stanfort Üniversitesi’nde İngilizce üzerine lisans eğitimini, 1976’da da Wisconsin-Madison Üniversitesi’nde aynı konuda mastırını tamamladı. Öğretmenlik ve yazarlıkla geçen birçok yılın ardından, yazar Toni Morrison üzerine hazırladığı bir tezle 1983’de California Üniversitesi’nde edebiyat alanında doktorasını bitirdi.

Bell Hooks’ın öğretmenlik kariyeri 1976’da Güney California Üniversitesi’nde İngilizce profesörü ve Etnik Çalışmalar’da kıdemli eğitmen olarak başladı ve burada üç yıl çalıştı. 1978’de ilk kitabı basıldı. ‘bell hooks’ imzasıyla broşür tarzında basılan bu ilk kitabı şiirlerinden oluşuyor ve “And There We Wept” (Ve Orada Biz Ağladık) adını taşıyordu.

“Ben Bir Kadın Değil miyim?”

Hooks 1980-1990 yılları arasında birçok üniversite ve kolejde dersler verdi. İlk büyük çalışması, “Ain’t I a Woman?: Black Women and Feminism” (“Ben Bir Kadın Değil miyim?: Siyah Kadınlar ve Feminizm”) çok daha önceleri yazılmış olmakla birlikte 1981 yılında kitap olarak basıldı. Yayınlanması üzerinden geçen onlarca yıl boyunca kitap geniş bir kesime ulaştı ve feminist düşünceye önemli katkılar yaptı. Kitabın ismi, “Ain’t I a Woman?” kölelik karşıtı siyahi feminist Sojourner Truth’un sözlerinden esinlenmişti. Kitap, cinsiyetçilik ve ırkçılığın siyahi kadınlar üzerindeki tarihi etkileri, siyahi kadın olmanın değersizleştirmesi, medyanın rolü ve tanımlamaları, eğitim sistemi, beyaz-üstünlükçü-kapitalist-ataerkillik, siyahi kadının marjinalleştirilmesi, ırk ve sınıf konularının feminizm tarafından önemsenmemesi gibi sürekli yinelenen birçok sorunu inceliyordu.

Bell Hooks, feminizmde ırk olgusunu önemle irdelemiştir kitap ve konuşmalarında. Beyaz kadınların ataerkil egemenliğin ebedileşmesinde suç ortaklığı yaptığını savunur. Siyahi kadınların daha katmerli bir sömürü altında olduklarını işler. Afro-Amerikan bir kadının aynı anda hem cinsiyet ve hem de ırk ayrımı yaşadığını ve beyaz kadına göre daha fazla ezildiğini ifade eder. Ona göre, “Siyah kadınlar…beyazları üstün tutan mevcut kapitalist ataerkillik dahilinde hiçbir zaman eşitliğe kavuşamayacaklarının farkındadır.”

Politikada ün kazandı

Bu kitabından sonra Hooks, solcu ve postmodern bir politik düşünür ve kültürel eleştirmen olarak ün kazandı. Basında çeşitli yazılar ve söyleşilerle geniş kesimlere sesini duyurmayı başardı. Kitaplar yazmanın yanısıra bilimsel ve popüler dergiler yayınladı, kolay ulaşılabilir yerlerde konferanslar verdi ve birçok belgeselde yer aldı. Feminizmi açık seçik tanımlamasıyla da bir başvuru kaynağına dönüşen Hooks’a göre; “Feminizm cinsiyetçiliğe, cinsiyetçi sömürü ve baskıya son verecek bir harekettir.” Yazdığı kitaplarda Hooks, siyahi erkeklere, ataerkillik ve erillikten kendi kendine yetmeye, pedagojiyle uğraşmaktan kişisel anılara, feminist bakış ve estetik kültür politikası açısından cinselliğe kadar birçok konuyu ele aldı. Yakın zamanda yazdığı bir yazının konusu; toplum ve ortaklaşma, toplulukları sevme ve ırk, sınıf, cins eşitsizliklerinin üstesinden gelme yeteneğidir. Üç klasik kitabı ve dört çocuk kitabında, iletişim ve okur-yazarlığın sağlıklı toplumlar ve ırk, sınıf veya cins eşitsizlikleriyle bozulmamış ilişkiler geliştirmede hayati önemde olduğunu savunmaktadır.

Ataerkilliğe karşı mücadele savaşı

Eşitlik ve özgürlük mücadelesinde önemli bir sosyal aktivist, yazar ve entelektüel olarak edindiği tecrübelerle Hooks, kadınlıktan yola çıkarak insanlaşma mücadelesinin sonsuz olduğu fikrine ulaşır. Ona göre, ataerkilliğe karşı mücadelede kadınlar değişimi öncelikle kendilerinden başlatmak durumundadırlar: “Biz kadınların ataerkiyi değiştirebilmemiz için önce kendimizde bir değişimden başlamamız gerekliydi; bilincimizi yükseltmemiz gerekiyordu.”

Bell Hooks, feminizmi yalnızca kadınlara ait ve erkek karşıtlığı üzerine kurulu bir kavram olmaktan çıkarmış ve onun etki alanını genişleterek erkekleri de eşitlik mücadelesinin içine çekmenin gereğini ortaya koymuştur. “Feminizm Herkes İçindir” adlı kitabında şöyle der: “Feminist hareket, mücadele içinde erkeklerle müttefik olmazsa yol alamaz. Kültürel benliğimize kazınmış olan, feminizmin erkek karşıtlığı olduğu görüşünü değiştirmek için çok çaba sarf etmemiz gerekiyor. Feminizm cinsiyetçilik karşıtlığıdır.” Bu kitabında Hooks, popüler kültür ve medyada feminizm hakkında üretilen yanlış bakış açısının üzerine gidiyor. Aynı zamanda kadınlar arasındaki iktidar ilişkilerini de tartışmaya açarak erkekler kadar kadınları da cinsiyetçi pratikleriyle yüzleşmeye çağırıyor ve kadın dayanışmasının yolunu açmaya çalışıyor.

Kitaplarıyla birçok ödüle layık görüldü

Bell Hooks, Yale Üniversitesi’nde Afrika-Amerika Araştırmaları ve İngilizce profesörü, Oberlin Koleji’nde Kadın Araştırmaları ve Amerika Edebiyatı Doçenti, New York Şehir Koleji’nde İngiliz Edebiyatı Seçkin Öğretim Üyesi olarak da görev yaptı.

2002’de Hooks Güneybatı Üniversitesi diploma töreninde yaptığı konuşmada, klasik tören konuşmalarının dışına çıkarak, hükümet destekli olarak nitelediği baskı ve şiddete karşı bir konuşma yaptı ve bu tür pratiklere gireceklerini düşündüğü öğrencileri ikaz etti. Dinleyicilerin bir kısmı sözlerini yuhalarken, mezun olan birçok öğrenci de yanına giderek elini sıktı veya onu kucakladı.

2004’de Berea Koleji’nde haftalık bir feminist tartışma grubuna katıldı; bir dizi konferans ve bir seminer verdi. Bu tarz konferans ve seminerleri daha sonraki yıllarda farklı yerlerde sürdürdü. Bell Hooks kitaplarıyla birçok ödüle layık görülmüş ve halen yazmaya devam etmektedir.