Doria Shafik; Mısır kadın özgürlük hareketinin liderlerinden, feminist, felsefeci, şair ve yayıncı. Öz çabasıyla Mısırlı kadınların anayasal olarak oy kullanma hakkı kazanmasına önayak olan kararlı bir mücadeleci. Shafik, 14 Aralık 1908 yılında Nil Deltası’ndaki Tanta’da doğdu. Buradaki bir Fransız misyoner okulunda okudu ve daha 16 yaşındayken bir Fransız üniversitesinde okumaya olanak veren olgunluk sınavını kazanan en genç Mısırlı öğrenci oldu. 19 yaşında Mısır Eğitim Bakanlığı’ndan Paris’teki Sorbon Üniversitesi’nde okumak üzere burs kazandı. Daha sonra Sorbon’da felsefe doktorasını da yaptı. Doktora tezi en yüksek dereceyle kabul edilen Shafik 1937 yılında Paris’teyken kendisi gibi burslu bir hukuk öğrencisi olan ve doktora tezi üzerinde çalışan Nour Al Din Ragai ile evlendi.
Nour Al-Din Ragai sonraki yıllarda Mısır’ın önemli avukatlarından biri oldu ve eşinin tüm çabalarını her yönden destekledi. Birlikte 31 yıl geçiren Shafik ve Ragai 1968 yılında boşandılar. Aziza ve Jehane adlarında iki kızları oldu.
‘Yeni Kadın’ın yayın yönetmeni
Doria Shafik 1940 yılında ülkesine döndüğünde ülkesinin gençliğine eğitim verme umudunu taşıyordu. Ne var ki, Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dekanı Shafik’in “fazlasıyla modern” olduğu gerekçesiyle ona eğitmenlik görevi vermeyi reddetti.
1945 yılında, Mısır kralı Fuad’ın ilk eşi Prenses Chevicar, Doria Shafik’e ülkenin elit kesimlerine hitap eden Fransızca kültür ve edebiyat dergisi “Yeni Kadın’ın (La Femme Nouvelle) genel yayın yönetmeni olmasını önerdi. Öneriyi kabul eden Shafik, Prenses’in 1947’de ölümüyle birlikte derginin maddi sorumluluk da dahil tüm sorumluluğunu üstlendi. Onun yönetiminde dergi bölgesel bir statüye kavuştu. Shafik 1945’de ayrıca Mısırlı kadınları eğitmeyi ve onlara gerek aile içinde ve gerekse toplum içinde olabilecek en etkili rolü elde etmelerini sağlayacak desteği vermeyi amaçlayan Arapça bir dergi yayınlamaya karar verdi. “Bint Al- Nil” (Nil’in Kızı) adıyla 1945 yılı Kasım’ında yayınlanan ilk sayı büyük ilgi gördü ve kısa sürede tüm nüshaları satıldı.
2000 kadın ile askeri birlik kurdu
1948 yılında Doria Shafik “Bint Al-Nil’ derneğini kurdu. Derneğin amacı; kadınların öncelikli sosyal sorunlarının çözümüne yardımcı olmak ve onların ülkelerinin politikalarına dahil olmalarını sağlamaktı. Dernek ayrıca, ülkenin dört bir yanında bu yolda çalışmalar yürüten merkezler kurdu; çalışan kadınlar için bir iş bürosu ve kafeterya açtı.
Şubat 1951’de Mısır’ın iki öncü feminist grubuna (Bint Al-Nil ve Mısır Feminist) mensup 1500 kadını gizlice bir araya getirerek bir yürüyüş düzenleyen ve Parlamento’ya baskın gerçekleştiren Doria Shafik ve arkadaşları, parlamentoyu dolduran erkek parlamenterlere kadınların sosyo-ekonomik hakları başta olmak üzere birçok talebi içeren bir talepler listesi verdiler. Senato Başkanı onlara birçok söz vermesine karşın daha sonraki süreçlerde kadınların durumuna ilişkin hiçbir ilerleme gözlemlenmedi.
1951 ‘de Shafik Mısır’ın İngiliz işgalinden kurtarılması için yürütülen savaşa katkı amacıyla 2000 kadını bir araya getirerek ilk kadın askeri birliğini kurdu. Cepheye gönderilmek için hazırlanan bu kadınlar yaralıların tedavisinde hemşirelik görevlerini üstlenmek üzere de eğitildiler.
Kadın hakları için açlık grevi
23 Temmuz 1952’de Muhammed Naguib ve Cemal Abdül Nasır önderliğindeki “Özgür Subaylar Hareketi” askeri bir darbe gerçekleştirerek Kral Faruk’u iktidardan devirip sürgüne gönderdi. Muhammed Ali Hanedanı’nın üstünlüğüyle Mısır Cumhuriyeti kuruldu ve İngilizlerin Mısır işgali sona erdi. Mısır Devrimi ardından Shafik, hükümetten ‘Bint Al-Nil’in bir siyasi parti, kendisinin de bu partinin genel başkanı olarak kabul edilmesini talep etti ve bu talebi kabul edildi.
1954 yılında Doria Shafik kurulan anayasa komitesinde kadınlara yer verilmemiş olmasını protesto etmek amacıyla basın sendikasında açlık grevine başladı. Mısır Devlet Başkanı Naguib’in hazırlanacak olan anayasanın kadın haklarına saygılı olacağına dair yazılı bir söz vermesi üzerine sekiz gün süren açlık grevini sonuçlandırdı.
Açlık grevinden dolayı büyük bir ilginin odağı olması sonucu dünyanın değişik bölgelerinden Mısır kadınları üzerine konferanslar vermek üzere davetler aldı. Bu amaçla Asya, Avrupa ve Amerika’ya seyahatlar gerçekleştirdi; İtalya, İngiltere, Fransa, ABD, Japonya, Pakistan, Seylan ve Hindistan’a gitti.
Adı yasaklandı, yazıları imha edildi
Shafik’in çabaları sonucu, 1956 Anayasası’nda Mısırlı kadınlara okur-yazar olmaları koşuluyla oy hakkı tanındı. Erkeklerin oy kullanabilmeleri içinse böyle bir koşul yoktu!
Doria Shafik, Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır’ın diktatör yönetimini protesto etmek amacıyla 1957 yılında ikinci kez, bu sefer de Hindistan Elçiliği’nde açlık grevine başladı. Bunun sonucunda Nasır tarafından ev hapsine mahkum edildi; dergilerinin dağıtımı durduruldu, basında Shafik’ten söz edilmesi yasaklandı ve birçok yazısının orijinali imha edildi. Ev hapsinden sonra Doria Shafik yalnız bir hayat yaşadı. 18 yıl süren ev hapsi sona erip hareket serbestisi tanındığında da bu şekilde yaşamaya devam etti. Son yıllarını kızları ve torunlarıyla birlikte yaşayarak, okuyup yazarak geçirdi.
20 Eylül 1975 tarihinde Kahire’de 66 yaşındayken evinin balkonundan kendini atarak yaşamına son verdi.
Gericiliğin korktuğu bir isim
Ev hapsinden önce politik çalışmalarının yanısıra yazım faaliyetleri de yürüten Doria Shafik, yayınladığı dergiler yoluyla düşüncelerini geniş kesimlerle paylaştı; Mısırlı kadınların bilinçlenmesi ve politikleşmesinde etkili bir rol oynadı. Ev hapsi yıllarında da “L’Esclave Sultane” (Köle Sultan) adlı bir roman ile birçok cilt şiir yazdı ve bunlar daha sonra yayınlandı. Yine bu yıllarda anılarını kaleme aldı, Kuran’ı İngilizce ve Fransızca’ya çevirdi.
Mısırlı kadınların hakları ve ülkesinin demokratikleştirilmesi için dikkate değer bir mücadele yürüten ve Nasır döneminde ismi dahi yasaklanan Doria Shafik bugün bir kez daha Mısır gericiliğinin hedefinde bulunuyor. Shafik’in ismi 2013-2014 eğitim yılı kitaplarından çıkarıldı. Buna karşılık dünya kadınları Doria Shafik’in gericiliğin karanlığında kaybedilmesine izin vermiyorlar. Shafik’in yaşamı ve mücadelesi ilerici insanların ve kadınların ufkunu aydınlatmaya devam ediyor.
