Geçtiğimiz günlerde yayımlanan bir araştırmaya göre yeryüzünde 3,04 trilyon ağaç var ve fakat her yıl ortalama 15 milyar ağaç da yok oluyor.
Ağaçlar dünyanın en önemli organizmaları arasında ilk sıralarda yer alıyor. Yüksek miktarda karbonu depoluyor, besin maddelerinin dönüşümünde önemli bir işleve sahip. Havanın ve suyun niteliğini belirliyor. Kısacası ağaçların, kendilerine acımasızca kıyan biz insan evlatlarına burada sayamayacağımız kadar yararı dokunuyor.
İnsanın daha fazla kâr elde etme hırsı ve bu hırs ateşi ile yakıp kül ettiği ağaç sayısı gün geçtikçe çoğalıyor. Örneğin dünyanın en büyük yağmur ormanları olarak anılan Amazon ormanları hızla azalıyor. Bu yok oluşun baş aktörleri uluslararası şirketler olsa da, keresteciler ve madencilerin payı da azımsanmayacak kadar büyük. Sizlere Amazon ormanlarını içine alan bölgelerde günde 4500 tane futbol sahasında kök salmış ağacın yok olduğunu yazarsam tepkiniz ne olur? Tam bir kıyım değil mi?
İnsanların doğaya uyguladığı bu zulüm; çokça işlememiz, duyarlılığını yaratmamız, farkındalığı için çabalamız gereken bir konu. Biz bu derlememizde doğanın bize bahşettiği bazı ağaç çeşitlerine değineceğiz. Dalları toprakla buluştuğunda filizlenen ve kök salarak yüzlerce yeni ağaca dönüşen Banyan’dan, yüksek oranda oksijen üreterek yaşamlarımıza çok büyük katkılar sunan Kiri ağacına kadar doğanın bazı güzel ağaçları… Belki bir ağaca hoyrat yaklaşmadan, o ağaçların yaşadığı doğal ortamları kirletmeden ve yok oluşlarına yol açmadan önce bir kez daha düşünür ve vicdana geliriz…
1400 yıllık altın Ginkgo ağacı
Çin’in Zhongnan Dağı bölgesindeki Budist Gu Guanyin Tapınağı’nın nefes alıp veren Ginkgo ağacı tam 1400 yıllık bir ömüre sahip. Sonbahar aylarında altın rengindeki parlak yapraklarını dökerek tam tabloluk bir görüntü oluşturuyor. Dünyanın birçok yerinden bu güzellik şölenini izlemek için yola koyulan insanlar, Ginkgo ağacının oluşturduğu manzara karşısında mest oluyor.
Adına “kız saçı ağacı” da denilen Ginkgo, alternatif Çin tıbbında da yoğunca kullanılıyor. Yapraklarında bulunan bazı etken maddeler hafızayı ve diğer zihinsel fonksiyonları geliştiriyor. Kan dolaşımını düzenlenliyor, damar tıkanıklığının önlenmesine kadar pek çok sağlık sorununun tedavisinde kullanıllanılıyor.
MS. 618-907 arasında Çin’de hüküm süren Tang Hanedanı’nın kurucusu İmparator Li Shimin için ekildiğine inanılan Ginkgo ağacına halk arasında “mabed ağacı” da deniliyor.
390 yaşındaki savaş mucizesi Bonsai
Amerikan savaş uçakları, 1945 yılının 6 Ağustos günü Hiroşima’ya ve 9 Ağustos’ta Nagazaki’ye atom bombaları attı. Hiroşima, Japonya’nın güneyinde yer alan bir liman kentiydi. ABD hava kuvvetleri tarafından buraya atılan ilk atom bombasıyla şehir yakılıp yıkıldı, 140 bin insan hayatını kaybetti, 100 binden fazla insan yaralandı, çoğu da sakat kaldı. Kentin yüzde 60’ı haritan silindi, kent üzerinde 13 kilometrekarelik radyasyon bulutu oluştu ve sonraki yıllarda yol açtığı kanser nedeniyle çok sayıda insan yaşamını yitirdi.
Bu korkunç tablo içerisinde hayatta kalmayı başarmış bir ağaç vardı. O tarihe kadar 6 kuşak boyunca bonsai ustası Masaru Yamaki’nin ailesinde kalan ve şimdi 390 yaşında olan bir Bonsai… Hiroşima’ya atom bombası atılırken işte bu Bonsai yüksek bir duvar sayesinde parçalanmaktan kurtulmuş.
Washington’ın büyük botanik müzesi National Arboretum’a 1976 yılında bağışlanan Bonsai ağacı, 390 yıllık ömrüyle müze koleksiyonunun en yaşlı parçası. Fakat Masura Yamaki tarafından bu ağacın, ülkesine bomba yağdıran ABD’ye hediye edilmesi bu uzun ömürlü, çok özel bir bakım gerektiren ağaca yapılan en büyük haksızlık belki de.
Kuşatıcı Banyan ağaçları
Tayvan’ın Tainan şehrinde bulunan terk edilmiş tuz ambarları Banyan ağaçları tarafından kuşatıldı. Tayvan halkı banyan ağaçlarının bu yayılmacılığı karşısında biraz ürpermemiş değil. Durumu hem biraz kasvetli hem de lanetli buluyorlar. Bu nedenle Banyan ağaçlarının yayıldığı alanlara çok yanaşmamayı tercih ediyorlar. Fakat tuz ambarlarının Banyan ağaçları tarafından örtülmüş olması enteresan görüntüler oluşturmuş ve bu da turistlerin ilgi odağı haline gelmiş. Şimdi bu alan turizme açık tutuluyor.
Peki Banyan ağaçları nasıl büyüyor, nasıl yayılıyor?
Banyan ağacı, doğada 30 metreye kadar büyüyebilen abidesel ağaçlardır. Dünyanın en geniş ağacı da bir banyan ağacı çeşididir. 205 yaşında olan bu ağaç Kalküta’da bulunmaktadır. Karşıdan baktığınızda tek başına bir ormanı anımsatır.
Buda felsefesine göre kutsal olan bu ağaç sonsuzluğu ifade eder ve hayat ağacı olarak tanımlanır. Çünkü Buda’nın, Banyan ağacı altında aydınlığa kavuştuğuna ve “ben Banyan ağacıyım” dediğine inanılır.
Banyan ağacı, daha çok Hindistan dolaylarında yetişir. Kökleri yukarıdan aşağıya doğru büyür ve bu kökler dışarıdadır. Kökler büyüdükçe odunsu bir hal alır ve ana gövdeden ayırt edilemeyecek bir görüntü oluşturur.
İhtiyar Tjikko ağacı 9500 yaşında
9500 yaşındaki dünyanın en yaşlı ağacı olan Norveç Alaçamı 2004 yılında keşfedilmiş. Ömrü karbon-14 yöntemi ile test edilerek belirlenmiş ve adı “İhtiyar Tjikko” olarak konulmuş.
Ağacı keşifçisi olan bilim insanı Leif Kullman, buz devrinde deniz seviyesinin şimdiki seviyeden yaklaşık 120 metre daha alçak olduğunu ve İngiltere ile Norveç arasında yer alan Kuzey Denizi’nin o dönemde ormanlarla kaplı olduğunu belirtiyor. Kullman’a göre, rüzgarlar ve düşük ısılar ihtiyar Tjikko’yu bir bonzai ağacına benzer hale getirdi, çünkü büyük ağaçlar bu kadar uzun ömürlü olmaz.
İhtiyar Tjikko ağacı İsveç topraklarında büyümeyi hâlâ sürdürüyor.
Doğayı temizleyen ağaç: Kiri
Yeryüzündeki herhangi bir ağaçtan 10 kat daha fazla karbondioksit emerek ve aynı oranda oksijen üreterek kirlenen toprağı, havayı ve suyu temizleyen Kiri ağacınının yaşama ve doğamıza çok büyük yararları var.
Ağaçlar arasında en hız büyüyendir Kiri ağacı. Tohumdan yetişebiliyor ve düzenli budanması halinde 8 yıllık bir ağacın boyu kırk yıllık meşe ağacıyla aynı boya kavuşabiliyor.
Japonca “kesmek” anlamına gelen Kiri, Nisan ile Mayıs ayları boyunca güzel kokulu çiçekler açıyor. Kirlilikten arındırıcı özelliğe sahip olan bu ağaç için doğa anaya çok kezce şükran sunmak gerekiyor.
4000 yaşındaki “Hayat Ağacı”
Güney Afrika’da Kruger Ulusal Parkı’nda bulunan ve “hayat ağacı” olarak adlandırılan yaklaşık 4000 yaşında olan Baobab ağacı görenleri hayrete düşürüyor. 
Boyu 18 metreyi bulabilen ağacın gövde çevresi ise yaklaşık 30 metre. Hayat ağacı yaklaşık 4500 litre kadar su depolayabiliyor ve bu sayade yağmur mevsimi sona erdiğinde depoladığı bu su sayesinde hayatta kalabiliyor. Hayat ağacının kabuğundan elde edilen liflerle ip ve giysi elde edilebiliyor. Bu ağacın yaprakları ise bünye direncini kuvvetli kılmak için kullanılır. Boabab ağacının meyveleri C vitamini açısından portakaldan 3 kat daha fazla zengindir. Ispanaktan daha fazla kalsiyum ihtiva eder. Ayrıca kalp rahatsızlıklarını ve kanser riskini azaltmaya yardımcı olan ve vücuttaki hastalıklarla savaşan antioksidan kaynağıdır.
Ayrıca Boabab odunu kağıt yapımında, kabuğundan ve yapraklarındansa “adasonina” adı verilen ateş düşürücü madde elde edilir.
40 farklı meyve veren “Aşure Ağaç”
Bu ağaç çeşidi belki kadim değil, ama sürdürülebilir bahçecilik açısından önemli.
New York Syracause Üniversitesi profesörlerinden Sam Van Aken, “çentikli aşılama” isimli bir yöntem kullanarak 40 farklı türde meyve verebilen bir ağaç yarattı.
Van Aken, son birkaç yılda New York eyaletini karış karış gezerek farklı çeşitlikte birçok çekirdekli meyve buldu. Bu sebepten ötürü ağaç çiçek açma zamanında farklı meyvelerin çiçekleriyle rengarenk bir hal alıyor.
Van Aken, üzerinde çalışacağı ağaç üç yaşına geldikten sonra ana dallarına birer çentik atıp başka bir ağacın dalını ona aşılayarak nakil işlemini gerçekleştiriyor. Zamanla ana gövdenin dal özellikleri yok oluyor ve dal aşılanan bitkinin türüne dönüşüyor. Bahar geldiğinde ağaç taşıdığı meyve çiçeklerinin renkleriyle çevreleniyor. Yaz geldiğinde ise çalışmanın ürünü olarak sıra halinde meyve silsileleri oluşmaya başlıyor.
Kaynak: www.gaiadergi.com, www.kruger-national-park.de, www.wikipedia.de
