Kadınlara özgürlük aşılayan öncü: Shidzue Kato

- Fidan YILDIRIM
655 views

Japonya’daki 20. yüzyıl feminist hareketin öncülerinden ve ülkedeki doğum kontrolü hareketinin başını çekenlerden biri olan Shidzue Kato, aynı zamanda Japonya’nın çift meclisli ulusal yasama organı Diet’e seçilen ilk kadınlardan da biri.

SHIDZUE KATOKadın hakları sözkonusu olduğunda Japonya’nın örnek teşkil edecek ülkelerden biri olduğu söylenemez. Daha yüzyıldan az bir zaman önce kadınlar mülk olarak görülüyordu burada. Bu durumun değişmesi için mücadele eden ve kadınlar lehine olumlu gelişmelerin yaşanmasında en önemli rollerden birini oynayan öncülerdendir Shidzue Kato.

Shidzue’nin dönüm noktası

Shidzue Kato 2 Mart 1897’de Tokyo’da Japonya’nın tanınmış bir Samurai (soylu asker sınıfı) ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Elit ailelerin diğer çocukları gibi prestijli bir okulda klasik sanatlar ve sosyal düzeyi kendine denk ya da daha üst bir eş bulmasına hizmet edecek temel beceriler konusunda eğitimden geçti ve 1914’de mezun oldu. Bu klasik eğitimde genç kızlar nazik olmak, ev işlerinde beceri kazanmak, erkeklere itaat ve şiir gibi konularda eğitilirlerdi. Shidzue 17 yaşında zamanına göre ilerici bir şahsiyet olan maden mühendisi Baron İshimoto Keikichi ile evlendi. Çift evlendikten kısa bir süre sonra Kyushu’daki Miike kömür madeni bölgesine yerleşti ve üç yıl boyunca madenci kadın ve erkeklerin korkunç yaşam koşullarına tanıklık etti. Kadınlar, erkekler ve yaşı biraz ilerleyen çocuklar kömür madeninde uzun saatler boyunca çok ağır ve tehlikeli koşullar altında çalışıyor; yaygınca akciğer hastalıkları ve kansere yakalanıyorlardı. Bu koşullara tanıklık etmek Shidzue’nin yaşamında bir dönüm noktası oldu. Eşi ile birlikte madencilerin koşullarını düzeltmek için çaba içine girdiler. Bu yoksul insanlara yardım etmeleri hükümet içinde bazı düşmanlar edinmelerine de neden oldu.

İlerici bir insan olan eşi, Shidzue’nin kendini geliştirmesine, düşüncelerini ifade etmesine ve hatta çalışmasına destek sunuyordu. 1919 yılında birlikte ABD’ye gittiler. Shidzue New York’da sekreterlik eğitimi gördü ve ardından tekrar Japonya’ya döndüler. Shidzue Amerika’dayken “Amerika Doğum Kontrol Birliği” kurucusu ve doğum kontrolü mücadelesinin öncüsü Margaret Sanger ile tanıştı ve ondan çok etkilendi. Burada geçirdiği süre Shidzue’nin feminist düşüncelerinin gelişmesini ateşledi ve ülkesine döndükten sonra kadınlar için doğum kontrol ve kürtaj hakkı mücadelesinin öncülüğünü yaptı.

Muhalefetinden dolayı gözaltına alınır

S. KATOShidzue 1922 yılında Margaret Sanger’in Japonya’ya geliş için izin alması ve burada doğum kontrolü üzerine seminerler vermesinde ona yardımcı oldu. Sanger’in daha sonraki yıllarda Japonya’ya yaptığı altı ziyarette de ona eşlik etti. İkinci Dünya Savaşı öncesi süreçte ülkesinde kadınların koşullarında iyileştirmelerin yapılması ve doğum kontrol ilaçlarının serbest bırakılması çalışmalarını aktif olarak yürüttü. Japonya o dönemde gücünü büyütmek için nüfusunu olabildiğince artırmak istiyor; bu nedenle çocuk yapmayı habire teşvik ederken doğum kontrol yöntemlerine ise şiddetle karşı çıkıyordu. Bu politikanın kısa ve uzun vadede yol açacağı sorunların bilincinde olan Shidzue ona karşı sesini yükseltti ve bu muhalefetinden dolayı 1937 yılında gözaltına alındı.

İkinci Dünya Savaşı’nı hazırlayan koşullar içinde Japon İmparatorluğu Baron İshimoto Keikichi’ye daha üst görevler verdi. Baron Japonya İmparatorluğu’nu büyütme çalışmalarına kendini adar ve milliyetçi eğilimlere her gün daha fazla kapılıp ilericiliği sönerken Shidzue’nin ilericiliği derinleşiyordu. Eşinin günden güne kendine yabancılaşması ve kendisiyle iki oğlunu bırakıp uzaklara görevli gitmesi üzerine Shidzue boşanma dilekçesi verdi ve çift birbirinden koptu. Sonradan Shidzue sendikacı ve kendisi de evli olan Kato Kanju ile ilişki geliştirdi, ancak Baron’la evliliğinin resmi olarak bitmesi ve Kato ile evlenebilmesi için uzun yıllar geçmesi gerekti. 1944’de evlenen çiftin 1945’de bir kızları oldu.

Geleneksel politikalara zıt birçok politikayı savundu

İkinci Dünya Savaşı ardından 1946 yılında Japonya’da kadınlar oy hakkını kazandılar. Aynı yıl Shidzue Kato Japon Sosyalist Partisi’ne katıldı ve JapS.KATO 2on parlamentosu Diet’e seçilen ilk kadınlardan biri oldu. Japon parlamentosu Diet, Temsilciler Meclisi ve daha üst düzeydeki Danışmanlar Meclisi olmak üzere iki meclisten oluşmaktadır. Shidzue Kato 1946-1950 döneminde Temsilciler Meclisi’nde, 1950-1974 sürecinde ise, Danışmanlar Meclisi’nde yer aldı. 1974’de Diet üyeliği sona erdikten sonra da politika ile ilgilenmeye devam etti. Diet mensubu olduğu süre boyunca geleneksel politikalara zıt birçok politikayı savundu. Doğum kontrolü ve kürtajın yasal hale gelmesi için mücadele verdi. Hükümette kadınların sesinin daha da güçlenmesi çabasını yürüttü. 1948 yılında Japonya Aile Planlaması Federasyonu’nun kurucuları arasında yer aldı. İlerici Japon yasalarının önemli bir bölümü onun çabalarının sonucudur. Örneğin; yeni annelere zorunlu olarak ödenen çocuk bakım parası bunlardan biridir.

Yaşamı süresince kadınların eğitimine katkı, onların düşüncelerini ifade edebilmeleri ve tüm kadınlar için gelişkin bir Japonya için yüzlerce kitap ve broşür yayınladı.

Birçok ödüle layık görüldü

Shidzue Kato, 1988 yılında gelişmekte olan ülkelerin nüfus planlamasına katkılarından dolayı Birleşmiş Milletler Nüfus Ödülü’nü aldı. Yine Japonya’nın askeri olmayan en yüksek onur derecesiyle ödüllendirildi. 1996 yılında “Shidzue Kato Ödülü” organize edildi ve her yıl onun kadınlar lehine ilerici düşüncelerine paralel düşünceler savunan ve bu doğrultuda çalışmalar yürüten kadın veya kadın grupları ile örgütlenmelere verilmektedir. 1997’de Japon televizyonu Shidzue Kato’nun 100. doğum yıldönümü vesilesiyle 50 dakikalık bir belgesel yayınladı.

Shidzue Kato 22 Aralık 2001’de 104 yaşındayken hayata veda etti. Mücadele yaşamı ve düşünceleriyle yaşamını yitirdikten sonra da dünyada kadın haklarının geliştirilmesi mücadelesine katkı yapmaya devam ediyor.