Hanım Tosun’a…
“Ben istemedim, zorla yaptırdılar! Kadın her yerde, evde de var. Her güçlü erkeğin arkasında bir kadın vardır.”
Bu cevap Radikal’den Fehim Taştekin’in “Başkanlık koltuğunu bir kadınla paylaşmak zor olmadı mı’’ sorusu üzerine kahkaha eşliğinde geliyor. Her ne kadar “güçlü erkeğin arkasında kadın vardır’’ dese de Cizirê kantonu eşbaşkanı Şemmar aşireti lideri Şeyh Humeydi Dehham el Hadi koltuğu eski YPJ gerillası Hediye Yusuf ile paylaşıyor.
Fotoğraf Şeyh Humeydi tam da bu sözleri söylerken çekilmiş gibi; gülümseyerek Hediye Yusuf’a doğru eliyle işaret ederek bakıyor, Hediye Yusuf da keyifle gülüyor.
***
“İktidardaki erkeklerle görüşürken, hayatımda çoğu zaman tanık olduğum gibi, onun da derdinin duymak değil, kendini duyurmak olduğunu sezinlemeye başladım (…) hiçbir yere varamayacağımızı, tartışmanın (…) yoldan çıktığını fark edince, mücadeleden vazgeçtim.” (s. 246)
Giocoda Belli, Sandinista gerillalarından, 1979 Nikaragua Devrimi’nden söz ediyor. Devrim olunca Belli’nin payına Planlama Bakanlığı’nda sekreterlik düşüyor. Devrim hükümetinde de tek kadın bakan vardır. Neyse ki; çok sayıda kadın gerilla da devrimle birlikte polis teşkilatı ve İçişleri Bakanlığı kadrolarında yer bulur!
Belli, Cezayir’e gittiğinde “erkekler, burada olduğu gibi, Nikaragua’da da devrim saflarında savaşan kadınları dışlayacaklar mı?” diye sorulduğunda çok dikkatli olacaklarını söylemiş oysa.
***
“Yaşamımdan zaten hiçbir şey anlamadım. Gencecik evlendim, sonra bu savaş oldu, sonra da bu her şeyi yeniden kurma.” (s.92)
Zala Sloven bir çiftçi kadın. İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya Yugoslavya’yı işgal edince, silahlı direnişe partizan saflarında katılıyor, kurtuluştan sonra yeniden çiftçiliğe dönüyor. Kadın ve erkek partizanlar birlikte direnmiş olsalar da, kurtuluştan sonraki sadece ilk birkaç günde kazananlar olarak birlikte anıldılar. Sonrasında kadınlar geleneksel yerlerine döndüklerinde Zala’nın direniş günlerinden söz etmesi hoş karşılanmıyor. O da artık savaştan söz etmez oluyor. Ancak, 1970’lerde gençler onu dinlemek istediklerinde “geldiğiniz için seviniyorum” diyor.
***
1990-1991’de Zonguldak büyük maden direnişinde kadınlar ön saflarda hayatlarını savunurken, kadın gazeteciler olarak heyecanla ‘bu kadınları artık kimse evlerine döndüremez’ derken önceki mücadelelerde ve savaşlarda direnip evlerine dönen kadınlar da aklımızdaydı aslında. Kadınlar evlerine dönsünler ya da dönmesinler tarihin yeniden yazımında, Türkiye de dahil olmak üzere, yakın geçmişte direnişlerde, mücadelelerde var olduklarını kanıtlamaya mecbur kaldılar, hala da kalıyorlar.
Kürt kadın mücadelesi özel durumuyla Türkiye’deki kadın hareketinde ayrı bir yer edindi, öncü oldu.
Sakine Cansız’ın, ki PKK’nin kuruluş Kongresi’ne katılan iki kadından biridir, PKK’nin Kuruluş Kongresi’nde (27 Kasım 1978) “planladığım, tasarladığım bir konuşma değildi” diyerek paylaştıkları önemlidir: “Kadına yaklaşımdaki yetersizliğe dikkat çektim. Arkadaşların en yakınlarını, eşlerini, kardeşlerini bile devrimcileştirmede gerekli çabayı göstermediklerini, illaki bir kadın yoldaşın gelip onları örgütlemesini beklediklerini ve özellikle bunun öncü kadro arkadaşlarda yaşanmasının şaşırtıcı ve yanlış olduğunu vurguladım.” (s. 366)
Sakine Cansız Kadınlar Birliği Taslağı’nın “Kahrolsun Erkek Emperyalizmi” ile bitmesine Cemil Bayık’ın şaşırdığını aktarırken de, “Cemil arkadaş ‘yorgunuz hele bir çay yapın içelim’ dedi
ğinde ‘kalkın kendiniz yapın’ın anlamını da bu vesileyle anlayabiliyordu sanırım” notunu düşmüş (s. 369).
Mart 1991’e dönüyorum; Kürdistan’da Andaç köyünde, korucubaşının evindeyiz. Büyükçe bir oda-salonda köyün erkekleriyle iki kadın, üç erkek gazeteci oturuyoruz. Akşam yemeği aralanan kapıdan yere bırakılıyor. İki kadın gazeteci evin kadınlarıyla konuşmak için mutfağa gidiyoruz. Kürtçe bilmediğimiz için konuşamıyoruz ama bu kadar da değil. Kadınlar adeta bizden ürküyorlar. Bir süre birbirimize gülümsüyoruz, sonra erkeklerin yanına dönüyoruz.
2014’te, 23 yıl sonra, Özgür Gündem’den bir haber: ‘Qilaban’ın (Uludere) Elemune (Andaç) Köyü’nde 8 Mart etkinlikleri kapsamında bir araya gelen kadınlar giydikleri yöresel kıyafetlerle görsel bir şölen oluşturdu. Zılgıtlar eşliğinde halay çeken kadınlar, ‘Jin Jîyan Azadî’ sloganları attı.’
1991 Ekim. Leyla Zana milletvekili, Meclis’te. Demokratik Toplum Partisi (DTP) 2005’te eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi. Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk eşbaşkan oldular. 2014’te siyasi partilerde eşbaşkanlık sistemi yasalaştırılmak zorunda kalındı. Halkların Demokratik Partisi aynı yıl eşbaşkanlık sistemini belediyelerde hayata geçiriyordu.
1992 Mart. Newroz, Cizre. O sabah, kadınlar en önde yürüyüşe geçemeden güvenlik kuvvetleri üzerlerine ateş açıyor. O birkaç günde, Cizreli kadınların, kocalarının, babalarının, erkek kardeşlerinin akşam attıkları dayakları sabah iğne iplik aldıkları çerçiyle paylaştıklarını öğreniyoruz. Erkekler korkmaya başlıyor.
1995… Kürt kadınları çoğu kadın hak savunucularıyla İstanbul’da Galatasaray meydanında gözaltında kaybedilen sevdiklerinin peşinde herkes ayağa kalksın diye otururlarken, hayatın her alanında “biz de varız” diyerek erkek egemen dünyaya karşı da isyan ediyorlar, ülkenin en kıymetli sivil itaatsizlik eyleminin öncüsü oluyorlardı. Dövüldüler, gözaltına alındılar, işkence gördüler ama geri adım atmadılar. Ve, Türkiye’de gözaltında kayıpların azalmasını ve sonunda durmasını sağladılar.
1997, Diyarbakır; Kadın Merkezi KAMER kuruluyor. Kadına karşı erkek ve devlet şiddetiyle mücadele edeceğiz diyorlar. Devamla, SELİS, DİKASUM gibi merkezler KAMER’i izliyor.
“Eylemci”, “savaşçı”, “siyasetçi” olmak kadının hayatın tamamında “özneleşmesi”, dolayısıyla eşit ve özgür yurttaşlar olması yolunda problemin çözülmesinde umut verici bir mesafe alındığını gösteriyor. Handan Çağlayan, tam da bu noktada, Kürt kadınlarının kamusal alana çıkmalarında olmasa bile, etkinliklerinin ve kimliklerinin şekillenmesinde Kürt hareketiyle birlikte kadın hareketinin de etkisi olduğunu söylüyor. Kadın hareketinin de, Kürt kadınlarının mücadelesinden etkilenmemesi, birlikte olmaması kaçınılmazdı.
Tam da böyle oluyor. Burada, ortak bir yapı olarak Barış için Kadın Girişimi’ni özellikle anmak gerekiyor. Nazan Üstündağ, Girişim adına, erkeklerin barış süreçlerinde kadınların öğreneceklerinin önemine dikkat çekerken, barış müzakerelerinde erkek kadın eşit katılımının şart olduğunu vurguluyor, tekrarlıyordu, hala da tekrarlıyor.
Pervin Buldan’ın, Çözüm Süreci ve PKK lideri Abdullah Öcalan ile İmralı’da sürdürülen müzakerelerdeki rolü, bir gerillanın Cizirê kantonu eşbaşkanı olması, Kürt kadınlarının evde, dağda, kırsalda, şehirde verdikleri mücadeleleri izlemeye devam edelim.
En son, HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş, Özgecan Aslan’ın öldürülmesi üzerine bir erkek siyasi parti liderinden duyulması handiyse imkansız iki cümle söyledi: “Yaşanan bu vahşetten erkek olarak utanıyorum. Erkeklik anlayışı buysa biz o anlayışı yıkacağız.”
Aynen; bu sözlerin garantisi de kadınlar olacak!
Kaynak: Fehim Taştekin, Radikal, 4 Ekim 2014 (http://www.radikal.com.tr/yazarlar/fehim_tastekin/cezirenin_dumeninde_apocu_bir_arap_seyhi_ve_bir_kadin_gerilla-1216881)
Gioconda Belli, Tenimdeki Ülke Nikaragua, çeviren: Beril Eyüboğlu, Metis yayınları, Şubat 2007, 416 s.
Ingrid Strobl, Faşizme ve Alman İşgaline Karşı Silahlı Direnişte Kadınlar, çeviren: Nesrin Oral, Belge Yayınları, Haziran 1992, 290 s.
Sakine Cansız, Hep Kavgaydı Yaşamım, Aram Yayınevi/Anı-Roman, Mart 2014, 405 s.
Özgür Gündem, 3 Mart 2014, http://ozgur-gundem.com/index.php?haberID=100003&haberBaslik=Kadın%20her%20yerde&action=haber_detay&module=nuce
Handan Çağlayan, Analar, Yoldaşlar, Tanrıçalar/Kürt Hareketinde Kadınlar ve Kadın Kimliğinin Oluşumu, İletişim Yayınları, 2007, 278 s.
Kadınların Barış Sürecinde Erkeklere Öğretecekleri Var, Beyza Kural, bianet, 25 Kasım 2014, http://www.bianet.org/bianet/toplum/160221-kadinlarin-baris-konusunda-erkeklere-ogretecekleri-var
Demirtaş Erkekleri Özgecan Aslan için Bir Dakikalık Saygı Duruşuna Çağırdı, bianet, Ağrı, 14 Şubat 2015, http://www.bianet.org/bianet/kadin/162292-demirtas-erkekleri-ozgecan-aslan-icin-bir-dakikalik-saygi-durusuna-cagirdi
