Hindistan tarihinin önemli simalarından Lakshmi Sahgal, Hint bağımsızlık hareketinin devrimci militanlarındandı. Hint Ulusal Ordusu’nda subay olarak yer almış ve Azad Hint Hükümeti’nde Kadın İşleri Bakanı görevini üstlenmiştir. Hindistan’da halk arasında ordudaki rütbesinden dolayı “Yüzbaşı Lakshmi” olarak adlandırılmaktadır.
Asıl adı Lakshmi Swaminathan olan komutan 24 Ekim 1914’de Malabar’da doğdu. Babası; Madras Yüksek Mahkemesinde ceza hukuku avukatı olarak görev yapan S. Swaminathan, annesi ise, aristokrat bir aileden gelen bir sosyal hizmet görevlisi ve bağımsızlık mücadelesi aktivisti A. V. Ammukuty idi. İngiliz sömürgeciliğine karşı Hint bağımsızlık mücadelesinin savunucularından olan L. Swaminathan, bağımsızlıktan sonra da Hindistan Kurucu Meclisi’nde yer almıştır. Hindistan’a askeri müdahale yıllarında ailece sömürgeciliğe karşı mücadele içinde yer almışlardır. Lakshmi çocukluğunda annesinin nasıl odasına dalıp güzel kıyafetlerini alarak başka yabancı yapımı eşyalarla birlikte ateşe verdiğini sonraki yıllarda da hatırlamaktaydı. Bu yıllarda Güney’de politik özgürlük mücadelesine sosyal reform mücadelesi de eşlik etmekteydi. Toplumun en alt tabakası olarak kabul edilen Dalitlere tapınaklara giriş hakkının verilmesi, çocuk evlilikleri ve başlık parası uygulamasının son bulması mücadelesi, özgürlük için verilen mücadeleye eşlik ediyordu.
Bağımsızlık mücadelesinin bir taraftarı
Lakshmi Sahgal, Queen Mary’s College’de eğitimini tamamladıktan sonra tıp eğitimi görür ve Madras Medical College’de 1938 yılında tıp ve cerrahi dalında lisansını alır. Bir yıl sonra jinekoloji ve doğum doktorluğu diplomasını alıp hastanede çalışmaya başlar. Daha okul yıllarında ailesinin de etkisiyle bağımsızlık mücadelesinin bir taraftarı ve komünizmin sempatizanı haline gelir.
P.K.N. Rao isimli pilotla evliliğinin başarısızlığa uğraması nedeniyle 1940 yılında, 26 yaşındayken ayrılarak Singapur’a gider. Burada Hindistan bağımsızlık mücadelesinin önderi Subhas Chandra Bose liderliğindeki Azad Hind Fauj, yani Hint Ulusal Ordusu (veya İngilizce adıyla Indian National Army-INA) mensubu bazı kişilerle tanışır.
1942 yılında Singapur’un İngilizler tarafından Japonlara bırakılması sürecinde Sahgal birçoğu bir Hindistan bağımsızlık ordusu kurmaya ilgi duyan yaralı savaş esirlerine yardımcı oldu. Bu dönemde Singapur’da çok sayıda Hint ulusalcısı bulunuyordu ve bazıları bir Eylem Konseyi kurmuşlardı. Ancak, İkinci Dünya Savaşı’nda İngilizlerin de içinde yer aldığı Müttefik Güçlere karşı savaş içinde bulunup da Hintlilerle ittifak kuran Japon güçleri, Hint Ulusal Ordusu-INA’nın savaşa katılması konusunda veya mücadelenin hangi yönde ilerlemesi gerektiği konusunda belirgin bir tutum ortaya koymuyordu. Bu ise tepkilere yol açıyordu.
İlk Kadın Alayı öncüsü
Bu duruma bir müdahale olarak, Subhas Chandra Bose 2 Temmuz 1943’de Singapur’a geldi. Bu geliş, Lakshmi Sahgal’ın yaşamında da bir dönüm noktası olacaktı. Sahgal, Bose’nin kadınları da orduya alma eğiliminde olduğunu duymuştu ve bu nedenle onunla bir görüşme talep etti. Görüşmeden, “Rani of Jhansi regiment” adı altında bir kadın alayı kurma göreviyle çıktı. Alay adını, 1857 yılında yaşanan İngilizlere karşı Hint ayaklanmasının liderlerinden, Kuzey Hindistan’daki Jhansi bölgesi kraliçesi (Rani) olan ve ulusal bir kahramana dönüşen Lakshmibai’den almıştı. 12 Temmuz 1943’te yalnızca kadınlardan oluşmuş bir alayın kuruluşuna katılma çağrısına kadınlar coşkuyla cevap verdiler ve Dr. Lakshmi Swaminathan bu askeri oluşuma öncülük ederek “Captain Lakshmi” (Yüzbaşı Lakshmi) adını aldı. Bu isim ve kimlik ömür boyu onunla birlikte yaşadı. Kadın Alayı, sayısı giderek artıp bin kişiye kadar ulaşan bir alay olarak, savaşmaktan yaralıları tedavi etmeye kadar çok çeşitli görevleri üstlendi ve varlığını İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar sürdürdü.
İngiliz Ordusu tarafından tutuklandı
INA Japon ordusu ile birlikte Aralık 1944’de Burma’ya doğru harekete geçti, ancak Mart 1945’den başlayarak savaşın seyrinin aleyhlerine dönmesiyle, INA liderliği Imphal kentine girmeden geri çekilme kararı aldı. “Captain Lakshmi” Mayıs 1945’de İngiliz Ordusu tarafından tutuklandı ve Hindistan’a gönderildiği Mart 1946’ya kadar Burma cangıllarında ev hapsinde tutuldu. Hindistan’a gönderilmesi, Delhi’de görülen INA duruşmalarının sömürgeci yönetime karşı toplumsal tepkileri yükselttiği ve sonunu hızlandırdığı bir sürece denk geldi.
Sahgal, Hindistan’ın bağımsızlığına kavuşması ardından Kanpur’a yerleşerek doktor olarak topluma hizmet etmeyi sürdürdü. Özellikle mülteciler ve toplumun en dezavantajlı kesimleri için her zaman hizmete hazırdı.
‘Benim düşünme tarzım zaten komünistçe’
Lakshmi Sahgal 1971 yılında, “Benim düşünme tarzım zaten komünistçe; hiçbir zaman çok para kazanmayı veya çok mülk ve servet edinmeyi istemedim” diyerek Hindistan Komünist Partisi (Marksist)’e üye oldu ve partiyi Hindistan Parlamentosu’nun üst kanadı Rajya Sabha’da (Eyaletler Meclisi) temsil etti. Bangladeş krizi sırasında Hindistan’a kitleler halinde akan mülteciler için Kalküta’da sığınma kampları ve tıbbi yardım örgütledi. 1981 yılında Tüm Hindistan Demokratik Kadın Derneği’nin (All India Democratic Women’s Association) kurucu üyeleri arasında yer aldı, birçok aktivitesi ve kampanyasına öncülük etti; politik, ekonomik ve sosyal adalet mücadelesi yürüttü. Aralık 1984’de Bhopal’da yaşanan gaz trajedisi ardından oluşturduğu bir medikal ekip ile birlikte kente gitti ve sonraki yıllarda gaz sızıntısının hamile kadınlar üzerindeki etkileri konusunda bir rapor hazırladı. 1984 yılında Başbakan İndira Gandi’ye suikast nedeniyle Kanpur’da Sih karşıtı şiddet olaylarının yaşanması ardından kliniği çevresinde hiçbir Sih veya onlara ait malın zarar görmesine izin vermedi ve barış ortamının yeniden tesis edilmesi için çaba sarfetti. 1996 yılında Bangalore’de yapılan Miss World yarışmasına karşı geliştirilen protesto kampanyasına katıldı ve bu nedenle tutuklandı. 2006’da 92 yaşındayken bile hala Kanpur’daki kliniğinde düzenli olarak hasta kabul etmeye devam ediyordu.
“Mücadele sürecek”
2002 yılında Hindistan başkanlık seçimlerinde dört solcu partinin adayı olarak seçimlere katıldı. Seçilme şansı olmasa da seçim kampanyasını kitlelere sol düşünceleri taşırma ve sistemin aksayan yanlarını teşhir etmede bir zemin olarak değerlendirdi.
2006’da yaşamına dair bir belgesel için kayıtlar yapılırken, “Mücadele sürecek” diyor ve şöyle devam ediyordu: “Özgürlük üç biçimde gelir. Birincisi; fatihlerden politik kurtuluştur, ikincisi ekonomik, üçüncüsü de sosyal kurtuluştur. Hindistan yalnızca birincisini başardı.”
Sahgal, ilk evliliğinin başarısızlıkla sonuçlanmasından yıllar sonra, Mart 1947’de INA’nın liderlerinden Prem Kumar Sahgal ile ikinci evliliğini yaptı ve evlilikleri eşinin hayatını kaybettiği 1992 yılına kadar sürdü. Kanpur’a yerleştiler ve burada Lakshmi Sahgal bir yandan doktor olarak görev yaparken diğer yandan da Hindistan’ın parçalanması ardından Pakistan’dan akın eden mültecilere yardım çalışmaları yürüttü; hem Hinduların hem de Müslümanların güvenini ve saygısını kazanmayı başardı. İkinci evliliğinden iki kızı oldu. Kızlarından Subhashini Ali önde gelen bir komünist politikacı ve işçi hakları aktivisti. Ona göre, annesi bir ateistti.
Lakshmi Sahgal, 19 Temmuz 2012’de kalbinin pompalama işlevinin aniden durmasıyla tedavi altına alındı ancak 23 Temmuz 2012’de, 97 yaşındayken Kanpur’da yaşamını yitirdi. Bedeni, tıbbi araştırmalar için Kanpur Tıp Koleji’ne bağışlanmıştı.
Sahgal 1998 yılında Hindistan Devlet Başkanı K. R. Narayanan tarafından Hindistan’ın en seçkin ödüllerinden biri olan Padma Vibhushan ödülü ile ödüllendirildi.
