Mozn Hassan Mısırlı bir feminist ve insan hakları savunucusudur. 2011 yılında Mısır’da gerçekleşen ve 25 Ocak Devrimi olarak da adlandırılan kitlesel protestolara gece gündüz katılan, protestolar sırasında ve sonrasında yaygın bir şekilde cinsel saldırıya uğrayan kadınlara yardımcı olmak ve bu saldırılara karşı tepkiyi koordine etmek amacıyla çalışmalar yürüten bir aktivisttir. Aralık 2007’de Kahire’de on genç Mısırlı aktivistle birlikte Feminist Çalışmalar İçin Nazra adlı sivil toplum örgütünü kurdu. Mısır merkezli bir kadın hakları örgütü olan Feminist Çalışmalar İçin Nazra; Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki feminist hareketin gelişmesi ve sürekliliği için faaliyet yürütmektedir. Toplumsal cinsiyetçiliğe dayalı şiddete ve ayrımcılığa karşı mücadele veren ve cinslerin eşitliğini sağlama yolunda çalışmalar yürüten örgüt feminizmi savunmakta ve özellikle gençlik grupları üzerinde durmaktadır. Yürüttüğü çalışmalar ile birçok ödüle layık görülen Mozn Hassan diğer taraftan Mısır devlet güçlerinin hedefi haline gelerek bedeller ödemek durumunda kalmıştır.
2007’de Nazra’yı kurdu
Mozn Hassan 1979 yılında Suudi Arabistan’da Mısırlı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Suudi Arabistan’daki bir üniversitede çalışıyordu, annesi de akademisyendi. Suudi Arabistan’daki katı dini kurallardan dolayı, hiç istemediği halde daha on yaşındayken peçe takmak zorunda kaldı ve bu, ailesinin Mısır’a döndüğü on dört yaşına kadar sürdü. Kahire Üniversitesi’nden sivil toplum ve insan hakları üzerine diploma alan Hassan Kahire Amerikan Üniversitesi’nde de uluslararası insan hakları alanında yüksek lisans yaptı.
Hassan annesinden esinlenerek feminist oldu. 2007 yılında, Feminist Çalışmalar İçin Nazra adıyla kadın hakları konusunda çalışmalar yürütecek olan sivil toplum örgütünü kurdu ve yöneticiliğini üstlendi. Nazra, ülke çapındaki insan hakları ihlallerini belgelemek için çalışmaktadır. 2011 yılında Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek’in iktidarının sona ermesiyle sonuçlanan Mısır Devrimi sırasında Tahrir Meydanı’nda yapılan protesto gösterilerinde aktifçe yer aldı ve orada kadınlara dönük cinsel saldırılara karşı tavrı koordine etti. Aynı yıl Mısır’ın liman kentlerinden Süveyş’te ekmekçiler için bir sendikanın kurulmasına katkıda bulundu. 2012 yılından bu yana tecavüz mağduru kadınlar ve tehdit altındaki kadın hakları savunucusu aktivistlerden çok sayıda kişinin başka yerlere yerleştirilmesini sağladı. Nazra onlarca cinsel saldırı mağduruna tıbbi ve psikolojik yardım sağladı ve cinsel tacize maruz kalan veya protesto eylemlerine katıldıkları için tutuklanan yüzü aşkın kadına hukuki danışmanlık hizmeti verdi.
Mısır Ceza Kanunu’nda değişikliğe gidilmesini sağlattı
Mozn Hassan başkanlığında Nazra’nın da dahil olduğu kadın grupları koalisyonu, 2014 Mısır Anayasası’na kadın haklarının da dahil edilmesi doğrultusunda başarılı bir lobi faaliyeti yürüttü ve Mısır Ceza Kanunu’nda değişikliğe gidilerek, cinsel tacize karşı yasaların çıkarılmasını, mevcut yasaların cinsel tacizi içerecek ve cinsel suçların tanımını genişletecek şekilde yapılmasını sağlattı. Nazra gençleri toplumsal cinsiyetle ilgili konularda bilgilendirmek ve parlamento, belediye, sendika seçimleri adayları da dahil olmak üzere siyasetin her alanındaki genç kadınlara rehberlik etmek için yıllık bir ‘Feminist Okul’ düzenlemektedir. 2011-12 parlamento seçimlerinde desteklediği on altı kadın adaydan biri, 2015 seçimlerinde ise desteklediği beş adaydan biri seçildi. İşçi sendikaları, profesyonel sendikacılar, öğrenci birlikleri ve grupları, politik hareketler ve yerel meclislerle karşılıklı etkileşim içinde kadın sorunlarını gündemleştirme ve çözüm için çaba sarfeden Nazra ayrıca yaratıcı kültürel çalışmalar da yürütmektedir. 2014’te bir tiyatro grubuyla birlikte erkekliğin anlamı üzerine bir tiyatro oyunu ortaya koydu. Kamuoyuna karmaşık feminizm konularını yansıtmak için görsel sanatları ve çizgi roman, öykü gibi yayınları kullanmaktadır. Ayrıca, genç kızlardan oluşan bir müzik grubu kurdu. Örgüt ülke çapında on iki feminist grupla birlikte çalışmaktadır.
Müebbet hapis cezası aldı
Mozn Hassan çalışmalarını Mısır’la sınırlı tutmayarak bölgesel kadın hakları ihlallerine ortak bir yanıt sağlamak için, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da Kadın İnsan Hakları Savunucuları örgütlenmesini kurdu. Ayrıca 2016’da Arap Bölgesi’nde Kadın Politikacılar Grubu’nun kurulmasına yardımcı oldu.
Hassan bir aktivist olarak yürüttüğü çalışmalarından dolayı birçok kez polis tarafından sorgulandı. Mart 2016’da New York’da Birleşmiş Milletler Kadının Statüsü Komisyonu’nda konuşma yaparken Mısır polisinden yeni bir celp aldı. Mısırlı sivil toplum kuruluşlarının her türlü yabancı fon ve yardımı almasını yasaklayan bir yasa gereğince suçlandı ve müebbet hapis cezası almakla karşı karşıya kaldı. Kahire Ceza Mahkemesi’nin kararıyla onun ve Nazra’nın mal varlıkları 11 Ocak 2017’de donduruldu. Mahkemenin çıkardığı bir seyahat yasağı ile ülke dışına çıkışı yasaklandı.
Mısır’daki bağımsız sivil toplum hareketini ezmenin bir parçası olarak değerlendirilen bu yönelimler Uluslararası Af Örgütü de dahil, uluslararası insan hakları örgütlerince kınandı. On dört Mısırlı feminist grup bir araya gelerek Nazra’yla dayanışmasını ilan etti. Hassan’ı, ‘feminist hareket inşa etme ve kamusal alanda cinsel şiddetle mücadele konusundaki kapsamlı çalışmaları ile tanınmış bir feminist’ olarak tanımlayan 43 kadın hakları örgütü ortak bir açıklamayla Mısırlı yetkililerin uygulamalarını kınadı. 130 akademisyen tarafından imzalanan bir başka bildiride, ‘Mozn Hassan’a karşı yürütülen soruşturmayı, çalışmaları Mısır’daki feminist hareketin sürekliliği ve gelişmesine katkı yapmaya odaklanmış Feminist Çalışmalar İçin Nazra’nın feminist ve aktivist angajmanına doğrudan bir tehdit olarak görüyoruz’ denilmekteydi.
‘Alternatif Nobel Barış Ödülü’
Hassan 2013 yılında Küresel Kadın Fonu’nun açılış ödülü Charlotte Bunch İnsan Hakları ödülüne layık görüldü. Küresel Kadın Fonu, 1987 yılında kurulmuş olan ve dünya çapında kadın haklarını geliştirmeye dönük kadın liderliğindeki kuruluşları finanse eden, kar gütmeyen bir bağış vakfıdır. Hassan ve Nazra örgütü 2016 yılında, ‘Alternatif Nobel Barış Ödülü’ olarak da adlandırılan ve sürekli şiddet, istismar, ve ayrımcılık koşullarında kadın hakları ve eşitlik için mücadele eden kişi ve kurumlara verilen Doğru Geçim Ödülleri’nden birine layık görüldü. Ancak hakkında yurtdışına çıkış yasağı olan Hassan ödülünü almak üzere Stockholm’e gidemedi.
27 Haziran 2016’da Beyrut’a gitmek üzere bulunduğu Kahire Uluslararası Havaalanı’nda güvenlik yetkilileri Hassan’a kendisi hakkında alınan seyahat yasağını bildirerek gidişini engellediler. 20 Haziran 2018’de otuz bin Mısır Poundu (lirası) kefalet karşılığı yasağın kaldırılması kararı verildi. 18 Temmuz 2020’de Kuzey Kahire Ceza Mahkemesi Mozn Hassan hakkındaki seyahat yasağı başvurusunu reddetti. Mozn Hassan kadın hakları mücadelesine bugün de devam ediyor.
