Toshiko Kishida veya evlendikten sonraki adıyla Toshiko Nakajima Japonya’nın ilk feministlerinden biriydi ve yazılarında Shöen adını kullanıyordu. Japonya’nın Kyoto vilayetinde 14 Ocak 1863’te doğan Toshico Kishida ticaretle uğraşan bir ailede büyüdü. Babası Mohel Kishida ikinci el giysi satıcısıydı.
Babasının ticaretle uğraşması onun genelde evden uzakta olmasını gerektiriyordu ve bu durum Toshiko’nun annesi Taka ile ilişkilerinin daha sıkı olmasını beraberinde getiriyordu. Toshiko’nun daha sonraları kadınların statüsünün geliştirilmesi ve hem maddi hem de sosyal açıdan eşlerinden bağımsızlaşmaları için çaba sarfetmesinde annesiyle bu sıkı ilişkisi etkili oldu.
‘İyi eş, bilgili anne’
Toshiko Kishida, Japon İmparatorluğu’nda içe kapalı feodal yapının yerine Batılı yeni paradigmaya dayalı, modern ve endüstrileşmiş bir uluslaşmaya doğru gidişin ilk evresi olan İmparator Meiji döneminde büyüdü. 1868-1912 arasında İmparator Meiji ve ardından 1926 yılına kadar da İmparator Taishö yönetiminde gelişen bu değişim-dönüşüm sürecinde Japon toplumu izole feodal bir toplumdan bilimsel, teknolojik, politik, ekonomik, düşünsel her açıdan değişime uğrayan bir topluma dönüştü. Bu süreçte Japon liderleri yeni ideallere ve “yeni haklar ve özgürlükler” çağrısında bulunan reformcuların taleplerine açık hale geldiler. Bu reformcu harekette yer alan kadınlar bugün ‘Japonların birinci dalga feministleri’ olarak tanınmaktadırlar. Toshiko Kishida da bunlardan biriydi. İçinde yer aldığı hareketin amacı; genç Japon kadınların, özellikle de orta ve üst sınıflardan olanların statülerini yükseltmekti. Reformcular bütün Japon kadınlara eşitlik verilmesi gereğini vurguluyorlardı. Japonya’da hayata geçirilen reformlarla birlikte Japon kadınları yeni haklar ve özgürlükler elde etme yolunda büyük olanaklara kavuştular. Kadınlar o dönemde, ‘iyi eş, bilgili anne’ sözünü şiar edindiler ve bu, ‘iyi bir vatandaş olabilmek için, kadınlar eğitimli olmak ve toplumsal meselelerde yerini almak zorundadır’ anlamına geliyordu.
Özgürlük ve İnsan Hakları Hareketi’ne katıldı
Toshiko Kishida 1877 yılında İmparatorluk Prensi Arisugawanomiya Taruhito nezdinde güzel yazı yazma (hattatlık) sanatındaki yeteneğini sergiledikten sonra Meiji İmparatoriçesi’nin sarayı için uygun aday olarak gösterildi. İki yıl sonra İmparatoriçe Haruko’nun sarayında, klasik Çince’de uzman görevli olarak hizmete alındı. Sarayda görevlendirilen ilk aristokrat olmayan kadındı. İmparatorluk sarayında, özel öğretmen olarak İmparatoriçe’nin hizmetinde çalıştı. Ancak imparatorluk sarayının gerçek dünyadan çok uzak, kadınlara öfkeyi ifade eden bir cariyelik sistemi sembolü olduğu duygusunu taşıyordu. Bunun üzerine kendini tam zamanlı olarak reform hareketine verme kararına ulaştı.
Toshiko Kishida, Liberal Parti’nin sponsorluğunda bir ulusal seminerler turuna başlamak üzere 1882’de sarayı terketti. Bu tur sırasında bir konuşmacı olarak Özgürlük ve İnsan Hakları Hareketi’ne katıldı ve bu grupla birlikte birçok kırsal alanı dolaşarak eğitimler verdi; grubun Meiji hükümetinin pratiklerine dönük eleştirilerini dile getirdi; sosyal vatandaşlık için daha fazla katılım ve olanaklar çağrısında bulundu. Özgürlük ve İnsan Hakları Hareketi; 1880’ler Japonya’sında demokrasi için mücadele eden bir hareketti. Bir yasama organının oluşturulması, Birleşik Devletler ve Avrupa ile imzalanmış eşitsiz anlaşmaların revizyondan geçirilmesi, sivil hakların kurumlaştırılması ve merkezi vergilerin kısıtlanması talepleriyle mücadelesini sürdürüyordu. Kishida’nın bu hareketteki yerinin önemi, Nisan 1882’de Osaka Geçici Politik Konuşma Etkinliği’nin açılış töreninde yaptığı ‘Kadının Yolu’ başlıklı konuşma ile pekişti.
Mücadelesinden vazgeçmedi
Kitlelere dönük konuşmaları hergün yerel gazetelerde yer alıyordu. “Erkek Üzerindeki Güç Olarak Hükümet ve Kadın Üzerindeki Güç Olarak Erkek”, “Kadınlar ‘Katı ve Esnek Olanı’ Bir Araya Getirmeden Edemezler”, “Katlanılması Gerekmeyene Katlanmak, Endişe Edilmesi Gerekmeyen Şey İçin Endişelenmek: Bunlar Kadınların Görevleri Değildir” gibi konuşma başlıkları onun kadının toplumdaki yeri konusunu işleme arzusunu ortaya koyuyordu. Kishida kadınlar ve erkeklerin eşit haklara kavuşmalarına zemin hazırlanması için kadınları eğitime teşvik ediyordu. “Gelecekte evlilik için ilk şartın eğitim olduğu gerçeğinin farkına biraz varılacağını umut ediyorum” diye yazmıştı.
Toshico Kishida 1883 yılında yaptığı, “Kutulardaki Kız Çocukları” başlıklı konuşması nedeniyle, izinsiz politik konuşma yapmak suçlamasıyla tutuklandı, yargılandı ve para cezasına çarptırıldı. Bu tutuklanma Kishida’nın bir topluluk konuşmacısı olarak kariyerini sona erdirdi ancak o, Özgürlük ve İnsan Hakları Hareketi için çalışmaya devam etti. Japon kadınlarının maruz kaldıkları eşitsizliklere karşı konuşmalara giderek daha fazla odaklanmaya başladı.
Kishida’nın “Kutulardaki Kız Çocukları” konuşması Japonya’daki aile sistemini ve genç kız çocukları için yol açtığı sorunları eleştiriyordu. Sistemin bir kültürel aygıt olduğunu ve çoğu ailenin onun kızlarını kısıtlayarak onlara ne kadar zarar verdiğini anlayamadıklarını ifade ediyordu. Kishida’ya göre; üst ve orta sınıflardan Japon aileler kızlarının özgürlüğünü kısıtlama amacında değillerdi; onlar daha çok, Japon kültürü ve toplumuna uymak için belli değerleri öğretme ihtiyacıyla körleşmişlerdi.
Kutulara sığdırılan hayatlar
Konuşmasında Kishida, Japon ailelerdeki üç ‘kutu’yu tanımlıyordu. Bunlar gerçek kutular değil; zihinsel ve duygusal sınırlandırmalardı. Kutular Japon kızlarının belirli gereklilikler içine nasıl kilitlendiklerini temsil ediyordu. Birinci kutu; ailelerin kızlarını fiziki olarak sakladıkları kutuydu. Kızların odalarından çıkması yasaktı ve dış dünyaya ait herhangi bir element engellenirdi. İkinci kutu; Japon kızlarının itaat etmesiyle ilgiliydi. Bu kutuda, “aileler kızlarına karşı sorumluluklarını tanımayı reddediyor ve onlara hiçbir şey öğretmiyorlardı.” Bu kızlar hiç sevgi ve ilgi görmüyor ve “ailelerinin her sözüne hiç şikayet etmeden itaat etmeleri” bekleniyordu. Üçüncü kutu; kızların eski bilgilerle eğitilmesiydi. Bu son kutu Kishida’nın en çok önem verdiği kutuydu. Çünkü “geçmişin bilge ve kutsal erkeğinin öğretisini” yüceltiyordu. Kishida eğitim konusuna odaklanmasının kadını güçlendirdiğini hissediyordu. Toshiko Kishida kendi kutu versiyonu üzerinde de tartışıyordu. Kendi kutu versiyonu duvarsız, tamamen açık ve özgürlükten esinlenen bir kutuydu. “İçindekiler ayakları nereye götürürse gidebilir, kollarını dilediklerince açabilirler”di. Japon kızlarının eğitimine ve toplumun aktif üyeleri haline gelmelerine izin verirdi bu kutu. Kishida’ya göre; Japon kızları için yaratılan kutular aceleye getirilmemeliydi. Aceleyle inşa edilen kutuların içine konulan kızlar kızıp bu kısıtlamalardan kaçarlardı. “Kutulardaki Kız Çocukları” Japon toplumunu ve onun Japon kızlarına dönük eğitimini analiz ediyor ve eleştiriyordu. Japonya’daki kadın hakları yokluğu, Kishida’nın da önemli bir parçası olduğu feminist ve reformist hareketi ateşliyordu. Kishida’nın konuşmaları genel olarak Japon toplumunun kültür normlarına meydan okuyordu. Aynı şekilde bu konuşmalar, Japon tarihinde kadının ve kadın hareketinin tohumlarını ekiyordu.
Tanınmış ve ayırd edici bir yer edindi
Toshiko Kishida 1884 yılında Liberal Parti’de aktivist olarak yer alan Nobuyuki Nakajima ile evlendi. İş amacıyla eşiyle birlikte İtalya’ya yaptıkları bir gezi sırasında Kishida tüberküloza yakalandı. Eşi Nobuyuki görevinden ayrıldı ve Japonya’ya döndüler. Aktif sosyal yaşamdan çekilmekle birlikte politika ile ilgilenmeye devam ettiler. Nobuyuki de tüberküloza yakalandı. Son yıllarını Ölso kentinde geçirdiler. Nobuyuki 1899 yılında yaşamını yitirdi. Kishida ise 25 Mayıs 1901’e kadar yaşadı. Geride günlükleri, yayınlanmış yazıları, denemeleri ve şiirleri kaldı. Kishida yazılarında Shöen takma adını kullanıyordu. Erkeğin eğitim, edebiyat ve basın çevresindeki ayrıcalıklarına karşın, yazım dünyasında ve aktivizmde tanınmış bir kadın olarak ayırd edici bir yer edindi. Yazıları, Meiji toplumunun değişen sosyopolitik ortamında bir kadın olarak yaşadığı tecrübeleri daha çok açığa çıkarmaktadır.
