Léa Roback Kanadalı bir sendika organizatörü, sosyal aktivist, pasifist ve feministti. Dışlanmaya, şiddete, ırkçılığa ve adaletsizliğe karşı kampanyalar yürüttü. Birçok dil bilen Léa Roback kadınlara oy hakkının bir savunucusu ve Kanada’nın Quebeck Eyaleti’nde feminizmin öncüsüydü.
Léa Roback 3 Kasım 1903’te Quebec’in Montreal şehrine bağlı Plato-Mont-Royal’de doğdu. Dokuz çocuklu bir ailenin ikinci çocuğuydu. Ailesi Polonyalı Yahudi bir göçmen ailesiydi. Çocukluğu babasının terzi olarak çalıştığı ve karısı Fanny ile birlikte bir bakkal dükkanı işlettiği Beauport’ta geçti. Köydeki tek yahudi aileydiler ama kendileri gibi yoksul olan halk tarafından iyi karşılanıyorlardı. Léa evde Aşkenaz Yahudileri tarafından konuşulan Yidiş dilinde, Beauport yerlileriyle Fransızca, okulda ise İngilizce konuşuyordu. Ailesi okumaya ve sanata değer veren bir aileydi. Léa, gençliğinde bağımsız bir kadın olan anneannesinden etkilendi.
Bachelor of Arts derecesi aldı
Ailesiyle birlikte 1915’te Montreal’e dönen Léa Roback, önce ‘British American Dyeworks’ adını taşıyan kuru temizlemecide resepsiyonist olarak çalıştı. Bu çalışma sürecinde Montreal toplumunun çeşitli kesimleri arasındaki farklılıkların ayırdına vardı. Ardından ‘Her Majesty’s Theatre’da (Majestelerinin Tiyatrosu) kasiyerlik yaptı. Tiyatro ve edebiyatla ilgileniyordu. Fransa’daki Grenoble Üniversitesi’nde okuyabilmek için para biriktirdi ve bu üniversiteden Bachelor of Arts derecesi aldı. Grenoble’dan döndüğünde New York’taki kızkardeşinin yanına gitti. Léa Roback zamanına göre maceracı bir ruha sahipti ve yaşamında birçok seyahat gerçekleştirecekti.1929 yılında tıp öğrencisi kardeşini ziyaret etmek üzere Almanya-Berlin’e gitti. Orada Almanca öğrenip üniversitede dersler aldı ve derslerinin ücretini ödeyebilmek için İngilizce öğretti. Nazizm’in yükselişi sürecinde siyasallaşan Roback, 1929 yılı 1 Mayıs Günü’nde yürüyüşe katıldı, öğrencilerin ve sendikacıların protesto gösterilerinde yer aldı. Bu dönemde Roback İngiltere ve İtalya’yı da ziyaret etti. 1 Mayıs 1929 aynı zamanda faşizme karşı mücadelenin öncüsü Almanya Komünist Partisi’ne katıldığı tarihtir. Sosyalistlerden de etkilendi ancak sözlerini hayata geçirmediklerini düşündüğünden Marksizm-Leninizmi destekledi. Daha sonra bir röportajında, bu dönemde gerçek bir siyasi bilinç kazandığını ifade edecekti. 1932 sonbaharında Naziler güç kazanmaya başlayınca, Roback bir Yahudi, yabancı ve Komünist olması nedeniyle risk altına girdiğinden profesörlerinin tavsiyesi üzerine Montreal’e dönmek zorunda kaldı.
Kanada Komünist Partisi’ne katıldı
Léa Roback, ülkesine döndükten sonra Kanada Komünist Partisi’ne katıldı. 1934 yılında sevgilisiyle birlikte Sovyetler Birliği’ne giderek orada birkaç ay kaldı. Anti-faşist gruplarla temas kurmak için Paris’te bir süre bulundu. Daha sonra bir daha ayrılmamak üzere Montreal’e döndü. Komünist Partisi üyesi Doktor Norman Bethune’nin liderliğini yaptığı işsizler örgütüne katıldı. Genç Kadınlar İbrani Derneği’nde iki yıl çalıştı. 1935’te “Modern Book Shop” (Modern Kitap Dükkanı) adını taşıyan, ilk Marksist kitapçı dükkanını açtı. Komünist olmanın bedelini birçok komünist gibi Léa Roback da ödedi. Ulusal Birlik hükümetinin komünizm karşıtı cadı avı sırasında polis baskınlarının hedefi oldu. El konulan kitaplarının ortadan kaybolmasından hayatı boyunca acı duydu. Kendi işyeri ve Yahudilere ait işyerlerinin saldırıya uğraması karşısında polisin kayıtsızlığına tanık oldu.
‘Solidarité féminine’in aktif bir üyesiydi
Roback, işsizlikten etkilenen ihtiyaç sahibi ailelerin günlük yaşamlarıyla ilgilenen bir kadın örgütü olan ‘Solidarité féminine’in (Kadın Dayanışması) aktif bir üyesiydi. Kanadalı Fransız bir feminist, reformcu, siyasetçi ve senatör, aynı zamanda da bir siyasi partiye liderlik eden ilk kadın olan Thérèse Casgrain ile birlikte 1936 yılında Quebec’te kadınların oy hakkı için mücadele etti. Aynı yılın sonbaharında Amerika’nın en büyük işçi sendikalarından biri ve üyelerinin çoğu kadın olan Uluslararası Kadın Konfeksiyon İşçileri Sendikası (ILGWU), Toronto, Winnipeg ve Montreal’de endüstri çapında bir örgütlenme kampanyası başlattı. Kadın işgücünün neredeyse tamamı sağlıksız yerlerde çalışmakta ve ağır bir sömürüye maruz kalmaktaydı. ILGWU, örgütlenme çalışmasını yürütmesi için New York’tan deneyimli sendika organizatörü, anarşist ve feminist olan Rose Pesotta’yı gönderdi. Pesotta Fransızca bilmediği için Roback ona çalışmalarında yardımcı oldu. Yidce, Fransızca ve İngilizce konuşabildiği için, hazır giyim işçileriyle diyalog kurma ve onları birleştirmede önemli rol oynadı. 1937’de üç haftadır grevde olan beş bin hazır giyim işçisinin örgütlenmesine destek oldu. Üç hafta sonra toplu sözleşme imzalandı ve grevci işçiler başarılarını kutladılar. Léa Roback 1941’de Büyük bir Amerikan elektronik fabrikası olan RCA Victor’a montaj hattı işçisi olarak girdi. Buradaki dört bin işçinin yüzde kırkı kadındı. Orada bir sanayi sendikası kurmayı başardı ve bu şirkette 1951 yılına kadar kaldı.
Irkçılık ve militarizme karşı tutum aldı
1943’te kadınlar için ilk sendika sözleşmesini kazandı. İşçileri seferber etme konusundaki tüm yeteneğine rağmen sendika temsilcisi olmayı veya sendika hiyerarşisinde yükselmeyi istemedi. “Her zaman işçilerin yanında oldum… Birlikte çalıştığım insanlarla omuz omuza olmayı sevdim… ‘Biz’ diyebilmek istedim ve o ‘biz’ olalım” diyordu. Léa Roback 1943’te Quebec’in Cartier bölgesindeki ara seçimde Polonya kökenli Kanadalı siyasetçi ve sendika organizatörü Fred Rose’un milletvekili seçilmesiyle sonuçlanan başarılı kampanyanın siyasi organizatörüydü. Kanada Komünist Partisi’nden adım adım uzaklaşan Roback, 1958’de Sovyetler Birliği’nin Macaristan’ı işgal etmesi üzerine buna tavır almayan partisinden ayrıldı. Roback 1960 yılında Montreal’deki “Kadınların Sesi” örgütüne üye oldu ve örgütte aktif bir rol oynadı. Vietnam Savaşı ve Güney Afrika’daki ırkçılık rejimine karşı tutum aldı. Nükleer silahların yayılmasına karşı kampanya yürüttü. Aynı zamanda kaliteli bir eğitime ücretsiz ulaşım hakkının savunucusuydu. Kadınların kürtaj hakkı ve doğum kontrolüne erişim için oy kullanma hakkını elde etmeleri amacıyla mücadele verdi. Saint Henri mahallesi halkının uygun konutlara kavuşmaları için çaba sarfetti. Kadınların ücret eşitliği talebiyle yapılan yürüyüşe -yağmura rağmen- 83 yaşında eşlik etti.
Zamanının ötesinde bir ilerici
1985 yılında Kanada Kadın Araştırmaları Enstitüsü’nün onursal üyesi olan Roback 28 Ağustos 2000’de ölümcül bir kaza sonucu 96 yaşında, Montreal’in Côte-des-Neiges mahallesinde yaşama gözlerini yumdu. Ölümüne kadar hem fiziksel ve hem de zihinsel olarak canlılığını korumuştu. Vefat ettiği yıl Quebec Ulusal Düzeni Şövalyesi ünvanıyla onurlandırıldı. Zamanının ötesinde bir ilerici olan Léa Roback her zaman dayanışma ve eylemle dolu bir yaşam sürdü. Tutarlı bir feministti. İyimser, her zaman adaletin yanında olan ve daha iyi bir dünya inşa etme inancına sahip bir insandı. Léa Roback’ın anısı 1993 yılında kurulan ve sosyal olarak kararlı kadınlara burs sağlayan “Léa Roback Vakfı” tarafından yaşatılıyor. Montreal’de bulunan, sosyal eşitsizliklerle ilgili bir araştırma merkezi olan “Léa Roback Merkezi” ve “Roback-Ebeveyn Evi” onun onuruna ismini taşımaktadır. 1991’de hayatı bir belgeselde işlendi. 2000’lerde ismi gençliğinde vakit geçirdiği iki caddeye verildi.
