Mısır feminist hareketinin öncüsü: Huda Sharawi

- Fidan YILDIRIM
949 views

Huda Sharawi Mısır’ın öncü feminist liderlerinden ve Mısır Feminist Birliği’nin kurucusu, aynı zamanda ülkesinin Britanya egemenliğinden kurtuluşu için çalışmış bir yurtseverdi.

Huda Sharawi, 23 Haziran 1879 yılında Yukarı Mısır’ın Minya şehrinde, Mısır’ın varlıklı ve tanınmış El-Sharawi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi ve Kahire’de büyüdü. Zengin bir toprak sahibi olan babası Muhammad Sultan Mısır’ın ulusal politikasında aktif yer alan biriydi ve birçok yönetim görevi üstlenmişti, aynı zamanda 1876’da oluşturulan Mısır Temsilciler Konseyi’nin de ilk başkanıydı. Huda çocukluğunu ve gençliğinin ilk yıllarını, yalnızca kadınların girebildiği mekanlardan oluşan ve dışarıya ancak yüzünde peçeyle çıkabildiği, bir üst sınıf Mısır haremi içine kapanarak geçirdi. Evde Fransızca diliyle elit bir eğitim aldı ve aynı zamanda Kur’an’ı ezberledi. 13 yaşındayken 40’lı yaşlarını bitirmek üzere olan en büyük kuzeni Ali Paşa Sharawi ile evlendirildi. Evlendikten bir süre sonra yedi yıl boyunca eşinden ayrı yaşadı ve bu süreçte eğitimini ilerletti. Kur’an Arapçası ve İslami konular üzerine kadın eğitmenlerden özel dersler aldı. Hem Arapça hem de Fransızca şiirler yazıyordu. Bu yıllar aynı zamanda özgürlüğün tadına vardığı yıllar oldu. Ancak 1900 yılında ailesinin baskısıyla eşiyle yeniden barıştı. Biri kız, biri erkek iki çocukları oldu.

‘Harem Yılları: Bir Mısırlı Feministin Anıları’

Huda yaşamının ilk yıllarını daha sonra “Mudhakkirati” (Anılarım) adı altında kitaplaştırmış ve “Harem Years: The Memoirs of an Egyptian Feminist, 1879-1924” (Harem Yılları: Bir Mısırlı Feministin Anıları, 1879-1924) adıyla İngilizce yayınlanmıştır.

O yıllarda Osmanlılar tarafından getirilen bir sistemle Mısır’da kadınlar evlere, haremlere kapanmak zorunda kalıyorlar; Huda bu sistemi son derece gerici bir sistem olarak değerlendiriyordu. Tüm resimlerinde görülmektedir ki, Huda da Hicap (yüzü kapatan örtü, peçe) giymek zorundaydı ve kadın hareketinin bu kısıtlamalara uymak zorunda olmasından rahatsızdı. Bu duruma bir müdahale olarak, kadınları ilgilendiren konularda onlar için dersler organize etti. Böylece ilk kez kadınlar evlerinden çıkarak ortak toplumsal alanlarda bir araya gelme olanağı buldular. Huda onları, yoksul Mısırlı kadınlara yardım için para toplamak amacıyla bir sosyal yardım topluluğu örgütlemeye ikna etti. 1909’da “Mabarrat Muhammad Ali” adıyla kurulan ilk dini olmayan yardım örgütlenmesiyle yoksul kadın ve çocuklara sosyal hizmet sunuldu. Sharawi kadınların öncülük ettiği sosyal hizmet projelerini iki açıdan önemli buluyordu. Öncelikle, bu projelerde yer almakla kadınların ufku genişleyecek, pratik bilgiler edinecek ve dikkatlerini dışarıya yönelteceklerdi. İkinci olarak da; böyle projeler kadınların zevk nesneleri ve korunmaya muhtaç zayıf varlıklar oldukları şeklindeki düşüncelere meydan okuyacaktı. Huda yoksulların sorunlarının zengin kesimlerin yardım aktiviteleriyle, özellikle de eğitim programlarının desteklenmesiyle çözülebileceğine inanıyordu. 1910 yılında genç kızlar için, ebelik gibi pratik becerilerden çok akademik konuları öğretmede yoğunlaştığı bir okul açtı. İlk kez Avrupa’ya yolculuk yaptığı 1914 yılında, Mısırlı Eğitimli Kadınlar Birliği’ni kurdu.

Mısır toplumunda bir dönüm noktası

Huda Sharawi ve eşi, Mısır’ın İngiliz hakimiyetinden kurtulma ve bağımsızlığına kavuşma mücadelesinin aktif savunucularıydılar. Ali Sharawi 1919 yılında kurulan ve 1923-1952 yılları arasında Mısır siyasetinde belirleyici rol oynayan ulusalcı Wafd partisinin kurucu üyelerinden biriydi. Huda da 1920’de Wafdist Kadınlar Merkez Komitesi’ni kurdu ve başkanlığını yaptı. Mısırlı kadınların ulusalcı harekete aktif katılımı Mısır toplumunda bir dönüm noktası oldu. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra birçok kadın İngilizlerin Mısır’daki hakimiyetine karşı politik eylemlerde yer aldı. 1919’daki Mısır Devrimi sırasında Huda, İngiliz karşıtı en büyük gösterinin örgütlenmesine yardımcı oldu; İngiliz otoritelerinin dağılma emrine karşılık kadınlar kızgın güneş altında üç saat hareketsiz kalarak eylemlerini sürdürdüler.

Eşinin 1922 yılında ölümünden sonra Huda Sharawi çalışmalarını ulusal mücadele alanından kadınların özgürlüğü için mücadele alanına kaydırdı. 1923 yılında, kadınlara oy hakkı, kişisel statü yasalarında reform, kadınlar ve kız çocukları için eğitim olanaklarının artırılması gibi hedefler güden Mısır Feminist Birliği’ni kurdu ve ilk başkanı oldu. Bu yılın Mart ayında Huda, Roma’da gerçekleştirilen Kadınlara Oy Hakkı Uluslararası İttifak Kongresi’nden dönüşte ilk kez açık alana peçesiz çıktı ve bu Mısır feminizm tarihinde bir sembol olay oldu. Kahire tren istasyonunda trenden indiğinde yüzündeki peçeyi çıkardı. Onu karşılamaya gelen kadınlar bu durum karşısında önce bir şok yaşadılar ve sonra da bir alkış tufanı koptu. Bazı kadınlar hemen oracıkta peçelerini atarak onun izinden gittiler. Onun bu meydan okumasından on yıl sonra hala bir kısım kadın peçe kullanmaya devam ediyordu. Huda’nın eylemi geniş bir kadın hareketi eylemliliğinin parçasıydı ve Fransa doğumlu Mısırlı feminist Eugénie Le Brun’ın etkisiyle gerçekleşmişti ancak Malak Hıfni Nasif gibi bazı feminist düşünürlerle de ters düşmeye yol açmıştı.

Mısırlı kadınların sembolik bir bayraktarı oldu

Huda Sharawi Ocak 1924’de Parlamento’nun açılışında kadınların parlamento önündeki nöbetine öncülük etti. Kadınlar ulusal ve feminist talepler içeren bir dilekçeyi parlamentoya sundular ancak talepleri Wafdist hükümeti tarafından göz ardı edildi. Bunun üzerine Huda, Wafdist Kadınlar Merkez Komitesi’nden istifa etti. Buna karşılık ölünceye kadar Mısır Feminist Birliği’nin başkanı olarak kaldı. Graz, Paris, Amsterdam, Berlin, Marsilya, İstanbul, Brüksel, Budapeşte, Kopenhag, Interlaken ve Cenevre’deki kadın kongrelerinde Mısırlı kadınları temsil etti; barış ve silahsızlanmayı savundu. 1945 yılında Arap Feminist Birliği’nin kurucu başkanı oldu. Onun öncülüğünde Mısır Feminist Birliği, 1925’de L’Égyptienne (Mısırlı) adında bir dergi yayınladı. Dergi daha sonra, Al-Misriyyah adını aldı. Arap Feminist Birliği, 1946’da Al-Mar’ah al-Arabiyyah (Arap Kadını) adında bir yayın organı çıkardı.

Huda Sharawi’nin savunduğu taleplerin ancak bazıları onun yaşadığı süreçte gerçekleşmiş olsa da O, Mısırlı kadınların sonraki kazanımları için bir zemin döşedi ve onların özgürlük mücadelesi için sembolik bir bayraktar olarak kaldı.

Huda Sharawi 12 Aralık 1947’de Kahire’de yaşamını yitirdi. Kapsamlı bir biyografisi Sania Sharawi Lanfranchi tarafından İngilizce yayınlanmıştır.