Vegotina çßrokĂȘn jiyana jinĂȘn ĆoreĆger ĂȘn ku koka wan ji korahiya xweza Ă» dĂźrokĂȘ tĂȘ, divĂȘ ewçend ne hĂȘsan be. Dema ku em li jiyana jinĂȘn ku mĂźsyona pĂȘĆengtiyĂȘ li wan hatiye barkirin binĂȘrin, di her sedsalĂȘ de derketinĂȘn li gorĂź xwe çĂȘbĂ»ne. Olympe de Gouges bi gotina, âmafĂȘ sĂȘdarĂȘ ji jinan re tĂȘ nasĂźn, wĂȘ demĂȘ lazime mafĂȘ wĂȘ yĂȘ derketina ser kursĂź jĂź hebeâ li hemberĂź danezana mafĂȘ mirovan, danezana mafĂȘ jinan derdixĂźne Ă» dovre bi giyotĂźnĂȘ tĂȘ qetilkirin. Olympe, di sedala 18. ji hĂȘla mafan de rĂȘya tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ vedike, tĂȘkoĆĂźnĂȘ vediguherĂźna destleftiyeke nĂ» Ă» mezin. Di dĂźrokĂȘ de yek ji pĂȘĆenga din a tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ jĂź Emma Godman e. Emma jina femĂźnĂźst Ă» anarĆĂźst di sedsala 20. de bi derketinĂȘn xwe ĂȘn ĆoreĆgerĂź tĂȘ nasĂźn, yek ji jina pĂȘĆeng e ku bi xebata xwe a ji bo tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ ciheke girĂźng di nav rĂ»pelĂȘn dĂźrokĂȘ de digre. Li dijĂź zayendperestiyĂȘ gotin Ă» axaftinĂȘn wĂȘ ĂȘn ketine dĂźroka tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ, bi tespĂźta xwe a âĆoreĆa ku ez nekarim bireqsim ne ĆoreĆa min eâ bergeha zilam bi vĂȘ gotina xwe Ćermezar dike.
ĆoreĆĂȘn mezin bi berxwedan Ă» kedĂȘ tĂȘn. Yek ji jinĂȘn din ĂȘn tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ Rosa Luxsemburg Ă» Clara Zetkin in. Luxsemburg ku di berdĂȘla tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ a wĂȘ demĂȘ de jiyana xwe dide, dibĂȘje; “Pergala we li ser erdek ji qĂ»mĂȘ hatiye avakirin, ez heme, em hene, em ĂȘ hebin.” Rosa ku yek ji rĂȘberĂȘn jinĂȘn femĂźnĂźst, sosyalĂźst ĂȘn sedsala 20âan bĂ», di encama komployek wehĆetnak de, di 15’ĂȘ Ăileya 1919âan de tĂȘ qetilkirin. PĂȘĆengĂȘn jin ĂȘn ku destkeftiyĂȘn ĆoreĆgerĂź di tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ de dan avakirin, dema sedsalekĂȘ dibĂ»hirin, di sedsaleke din de bi ĆoreĆ Ă» berxwedanĂȘ didomĂźnin. Tundiya dewlet Ă» zilam wisa dipa ku encax bi bikaranĂźna zorĂȘ Ă» qetilkirina jinan bikare derketinĂȘn ĆoreĆgerĂź ĂȘn jinan asteng Ă» paĆde bixin. Dema ku em asta ku Ăźro jin gihanĂȘ binĂȘrin, em ĂȘ bibĂźnin ku jin bi serketine.      Â
TĂȘkoĆĂźna ku wek bĂźrĂźkirinan diherike
Di tĂȘkoĆĂźna jinĂȘn Kurd a sedsala 20. de jinĂȘn wek Fata ReĆ Ă» ZarĂźfe ĂȘn herĂź tĂȘn zanĂźn in. JinĂȘn Kurd bi zanebĂ»neke mezin a tĂȘkoĆĂźnĂȘ, ked Ă» berdĂȘlĂȘn giran derbasĂź sedsala 21. bĂ»n. Jina por sor Sara, SakĂźne Cansiz li pey xwe mĂźrateyek mezin a tĂȘkoĆĂźna jina Kurd hiĆt. Berxwedanek mezin jiya Ă» bĂ» xwedĂź Ćereke mezin. Di 9’ĂȘ Ăileya 2013âan de, tevĂź FĂźdan Dogan Ă» Leyla Ćaylemez Ă» di encama komployekĂȘ de tĂȘn qetilkirin. TĂȘkoĆĂźna jina Kurd, ji dĂźrokĂȘ heya roja Ăźro li hemberĂź kevneĆopĂź, zayendperestĂź Ă» feraseta nijadperestĂź a ku belavĂȘ nav malbat Ă» her Ćaneyeke civakĂȘ bibĂ» tĂȘdikoĆe Ă» di encama vĂȘ tĂȘkoĆĂźnĂȘ de jĂź serkeftinĂȘn mezin bidest dixe. PĂȘĆenga tĂȘkoĆĂźna jina Kurd; âTu ĆoreĆ di nav xwe de yek bi yek mirovan de evçend dem dirĂȘj bi ĂȘĆ, lĂȘ ĆoreĆĂȘn serkeftĂź nekariye pĂȘk bĂźne. Vaye temĂźnata serkeftinĂȘ di vir deye. Hewldana mirovbĂ»na sosyalĂźzmĂȘ Ă» ĆĂȘnber bĂ»na wĂȘ di her zĂźndiyekĂȘ de, ked Ă» sebr di vĂȘ tĂȘkoĆĂźna mezin de zelal kiriye. Ji ber vĂȘ çendĂȘ tĂȘkoĆĂźna me bi awayek dijwar balkĂȘĆ Ă» aĆtĂźxwaz e. Ez evĂźndarĂȘ vĂȘ tĂȘkoĆĂźnĂȘ me, min dizanĂź ku heskirinĂȘn min, bĂźrĂźkirinĂȘn min Ă» xeyalĂȘn min her tim ber bi vĂȘ re diherikĂźn Ă» bi zanebĂ»na vĂȘ dimeĆĂźm.”  Â
Bi hezaran jinĂȘn Kurd ku ji vĂȘ ramanĂȘ xwedĂź dibin, di oxira vĂź ramanĂȘ de jĂź bedenĂȘn xwe feda kirin. SĂȘvĂȘ DemĂźr, Fatma Uyar Ă» PakĂźze Nayir ku jiyana xwe di ber tĂȘkoĆĂźn Ă» azadiya nasnameya jina azad de dan, li pey jinĂȘn ku di vĂȘ oxirĂȘ de hatibĂ»n qetilkirin Ă» di nav ĆoreĆa jina Kurd de, tĂȘkoĆĂźna wĂȘ de destkeftĂź Ă» guhertinĂȘn mezin dabĂ»n avakirin, meĆiyan. Bi vĂȘ ferasetĂȘ bi rola pĂȘĆengtiyĂȘ rabĂ»n. Di 4’ĂȘ Ăileya 2016âan, li SilopiyĂȘ di dema pĂȘvajoya rĂȘveberiyĂȘn xweser de ji aliyĂȘ hĂȘzĂȘn paramĂźrĂźter ĂȘn AKPâĂȘ (PĂH-JĂH) ve bi awayek zanebĂ»n hatin hedef girtin Ă» di encama bombebaranĂȘ de hatin qetilkirin. Â
Gotin, çalakĂź Ă» pratĂźka wĂȘ yek bĂ»
SĂȘvĂȘ DemĂźr zaroka herĂź mezin a malbatek ji MĂȘrdĂźnĂȘ ye, di salĂȘn 90âtĂź de Ă» di temeneke biçûk de rĂ»yĂȘ sar ĂȘ dewlet Ă» Ćer nas dike. Bi ser gundĂȘ wan de tĂȘ girtin, dovre jĂź gund tĂȘ Ćewitandin Ă» vala kirin; neçarĂȘ koça bi darĂȘ zarĂȘ dibin Ă» mala xwe ji BatmanĂȘ bar dikin ManĂźsayĂȘ. SĂȘvĂȘ, ji ber Ćert Ă» mercĂȘn zehmet ku malbat li ManĂźsayĂȘ pĂȘ re rĂ» bi rĂ» dimĂźne, neçar dimĂźne di karĂȘn giran Ă» zeviyan de kar bike. Ew jinek kedkar bĂ»! SĂȘvĂȘ Ă» malbata xwe, wek gelek malbatĂȘn din girĂȘdayĂź nasname, ziman Ă» çanda xwe ne, bi berpirsyariya welatparĂȘziyĂȘ jiyan dikin.
SĂȘvĂȘ li ManĂźsayĂȘ tevlĂź xebatĂȘn rĂȘxistinĂȘ dibe Ă» dibe yek ji kedkara tĂȘkoĆĂźnĂȘ. Dovre di xebatĂȘn cĂ»da de erk digre, di sala 2000âan de jĂź xebatĂȘn jinĂȘ dide meĆandin. Di nav xebatĂȘn Tevgera JinĂȘn Azad Ă» DemokratĂźk (DĂKH) de cih digre, endama avakera KJA Ă» berpirsyariya endamtiya meclisa DBPâĂȘ hildigre. Dema ku xebatĂȘn (DĂKH) dimeĆĂźne, di 14âĂȘ NĂźsana 2009âan de, di encama operasyona rĂȘxistina AKP-FETO a qirkirinĂȘn siyasĂź de tevlĂź 26 hevalĂȘn xwe yĂȘn jin tĂȘ binçav kirin. PiĆtĂź çar roj binçav kirin ĆĂ»nde tĂȘ girtin. SĂȘvĂȘ DemĂźr, li girtĂźgeha ku Cansiz Ă» hevalĂȘn wĂȘ di dema darbeya 12 Ălona 80âan de lĂȘ girtĂź Ă» li wĂȘ derĂȘ tifĂȘ rĂ»yĂȘ Esat Oktay Yildiran dike Ă» berxwe dide, tĂȘ ragirtin. Li girtĂźgehĂȘ bi zanebĂ»n Ă» sekneke rĂȘxistinĂź raber dike, li dijĂź ĂȘrĂźĆĂȘn pĂȘĆ dikevin, bi nasnameya pĂȘĆengtiyĂȘ derdikeve pĂȘĆ. Di sala 2012âan de xwe ji bo greva birçßbĂ»nĂȘ a bĂȘ dem Ă» bĂȘ dorveger ya li dijĂź tecrĂźta ku li ser birĂȘz Ocalan dihat ferz kirin, dĂźsan protestoyĂȘn ji bo qedexeyĂȘn li ser zimanĂȘ KurdĂź pĂȘĆniyar dike Ă» di koma yekem de cih digre, di greva ku 68 rojan dom dike de bi keyxweĆĂź Ă» berxwedĂȘriya xwe derdikeve pĂȘĆ. Gotina âBerxwedan Jiyaneâ a berxwedĂȘrĂȘn girtĂźgehĂȘ ku digotin âEm jiyanĂȘ biqasĂź ku di oxira wĂȘ de bimirin hez dikinâ bibĂ» felsefeya wĂȘ a jiyanĂȘ. Ew rĂȘhevalek bĂ» ku her kĂȘlĂź bi vĂȘ dirĂ»ĆmĂȘ dimeĆĂź Ă» gotin, çalakiya wĂȘ dixist meriyetĂȘ.    Â
Di axaftina bi zimanĂȘ dayĂźkĂȘ de israr dikir
Rola pĂȘĆeng a jinĂȘ di ĆexsĂȘ SĂȘvĂȘ de carekedin derdiket holĂȘ. Yek ji rĂȘgeza ku rĂȘheval SĂȘvĂȘ qet tĂȘ de tawĂźz nedida, zimanĂȘ dayĂźkĂȘ bĂ». Bi israr wĂȘ biaxiviya, di vĂȘ mijarĂȘ de jĂź bi gotin Ă» çalakiya xwe, wĂȘ nizĂźkatiya xwe a ji ziman re raber bikira. PiĆtĂź pĂȘnc sal girtĂźgeh, di NĂźsana 2014’an de ji girtĂźgeha AmedĂȘ derket Ă» xebatĂȘn xwe ĂȘn di qada tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ de domandin. Di 2015’an de damezineriya KJA yĂȘ digre ser milĂȘ xwe, her wiha erka endamtiya meclĂźsa DBP dimeĆĂźne. Di sala 2015’an de li gelek parĂȘzgeh Ă» bajarokan xebat dimeĆĂźne. SĂȘvĂȘ, di sala 2016’an de li gelek bajarokan di nav xebatĂȘn meclĂźsan ku di nav qada rĂȘveberiyĂȘn xweser de hatibĂ»n avakirn, cih digre. HerĂȘ dawĂź li SilopiyĂȘ tevĂź Fatma Uyar ku di xebata meclĂźsa jin de cih digirt Ă» PakĂźze Nayir ku hevseroka meclĂźsa gel a SilopiyĂȘ bĂ» xebat didin meĆandin.  Â
Fatma Uyar di temeneke ciwan de beĆtarĂź xebatĂȘn tevgera jin dibe. Ew pĂȘ bawer bĂ» ku pirsgirĂȘk dikarin bi tĂȘkoĆĂźnĂȘ bĂȘn çareser kirin Ă» bi vĂȘ baweriyĂȘ di nav xebatĂȘ de cih digre. DemekĂȘ tĂȘ girtin, li girtĂźgehĂȘ dimĂźne. Jina ĆoreĆger di nav hevalĂȘn xwe de pir dihat hez kirin, bi sekna xwe a dilnizm Ă» bi hĂȘz dihat nasĂźn; PakĂźze Nayir bi tĂȘkoĆĂźn Ă» azadiya jinĂȘ bawer dikir, ji bo wĂȘ jĂź ji herĂȘmĂȘ dest bi xebatĂȘ dike, bi fedakarĂź berpirsyariyĂȘ digre Ă» bi rola pĂȘĆengtiyĂȘ radibe, tĂȘdikoĆe.
Li asoyĂȘn welat dirĂ»Ćma ‘berxwedan’
Her sĂȘ jinĂȘn berxwedĂȘr ku tevĂź gel li taxĂȘ des bi kar dikin, li taxĂȘn ku di bin ĂȘrĂźĆan deye, dernakevin Ă» xwedĂź li tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ, tĂȘkoĆĂźna gelan, zimanĂȘ xwe Ă» nasnameya xwe derdikevin, heya henaseya xwe a dawĂź li cem gelĂȘ xwe dimĂźnin Ă» li berxwe sidin. Roja 5’ĂȘ Ăile, di saetĂȘn ĂȘvarĂȘ de dema ku ji taxekĂȘ dixwazin derbasĂź taxeke din bibin, bi zanebĂ»n tĂȘn hedef girtin Ă» gule bi ser wan de dibarĂźnin, hevalek jiyana xwe ji dest dide, du heval jĂź birĂźndarin Ă» rexmĂȘ ku ambĂ»lansĂȘ dixwazin jĂź lĂȘ nayĂȘ Ćandin; artĂȘĆa faĆĂźst a Tirk bi topan dĂźsan ĂȘrĂźĆ dike Ă» wan qetildikin. Dovre di encama rapora otopsiyĂȘ de hat zanĂźn ku di laĆĂȘ SĂȘvĂȘ de 11, yĂȘ PakĂźze 5 Ă» yĂȘ FatmayĂȘ de jĂź 3 gule hebĂ»ye, her wiha di encama bombebaranĂȘ de bibitĂ»niya laĆĂȘ wan nemaye.
Di sala 4. a vĂȘ komkujiya wehĆiyane de hĂźn jĂź doz nehatiye vekirin. PiĆtĂź du salan biryara weĆartina lĂȘpirsĂźnĂȘ hat dayĂźn. Her sĂȘ rĂȘhevalĂȘn ku di nav tĂȘkoĆĂźnĂȘ de berxwe didan, her wekĂź jinĂȘn din ĂȘn berxwedĂȘr yĂȘn di nav dĂźrokĂȘ de, ji bo destkeftiyĂȘn jinĂȘ Ă» wek pĂȘĆengĂȘn felsefeya jiyana azad li hemberĂź faĆĂźzm, tekparĂȘzĂź Ă» zayendperestiyĂȘ, dema ku jiyana azad Ă» bĂźrdoziya jinĂȘ diparastin, hatin qetilkirin. Wan di rĂȘya honandina pergala xweser a jinĂȘ de giyana xwe dan Ă» navĂȘn xwe bi tĂźpĂȘn zĂȘrĂźn di nav rĂ»pelĂȘn dĂźrokĂȘ de dan nivĂźsandin. Her berxwedanek serkeftinek mezin daye avakirin. TĂȘkoĆĂźna jina Kurd ya ku bi Sarayan destpĂȘkir, bi SĂȘvĂȘyan dewam kir, Ăźro jĂź bi tĂȘkoĆĂźna jinĂȘn ku li Rojava berxwe didin veguherĂź ĆoreĆek mezin.    Â
ZĂźhniyeta kujer a zilam Ă» dewletĂȘ
Komlujiya li dijĂź jinĂȘ a zĂźhniyeta çeteyĂȘn DAIĆ Ă» piĆtevanĂȘn wan herĂź dawĂź bi destĂȘ dewleta Tirk Ă» çeteyĂȘn girĂȘdayĂź wĂź (ĂSO) li RojavayĂȘ KurdistanĂȘ derket holĂȘ; di ĂȘrĂźĆĂȘ de sekretera Partiya PĂȘĆerojĂȘ HevrĂźn Xelef tĂȘ qetilkirin. Di vĂȘ komkujiyĂȘ de hat dĂźtin ku rĂ»yĂȘ qirker yĂȘ faĆĂźs a zĂźhniyeta zilam Ă» dewletĂȘ li destkeftiyĂȘn jinĂȘ ye. Hedefa van qirkirinĂȘn siyasĂź yek ser bedenĂȘ jinĂȘ ye. Jixwe rĂȘbaza qirkirina jinan rastiya dijminahiya ji jinĂȘ Ă» kerba li hemberĂź tĂȘkoĆĂźna jinĂȘ pir eĆkere radixe ber çav an. Armanc ji van rĂȘbazan, gef Ă» çewisandina jinĂȘn ku tĂȘdikoĆin in. RĂȘbaza hemĂ» komkujiyĂȘn li dijĂź berxwedana jinĂȘ diĆibin hev. FaĆĂźzm hĂȘza xwe a li dijĂź jinĂȘ bi kuĆtin, ji holĂȘ rakirin Ă» bi awayek wehĆiyana perçekirinĂȘ daye nĂźĆandayĂźn.
Jin di tevahiya dĂźrokĂȘ de çawa ku li dijĂź faĆĂźzm, baviksalarĂź, olperestĂź Ă» mĂźlĂźtarĂźzmĂȘ tĂȘkoĆĂźbe, vĂȘ Ăźro jĂź peyama wan a ji bo jiyana azad ‘jinan berxwedanek mezin kir, wĂȘ serkeftina wan jĂź mezin be’ bibe. Em jin jĂź li dijĂź van qirkirinĂȘn siyasĂź, ji bo jiyana azad Ă» pĂȘĆerojĂȘ, wĂȘ vĂȘ mĂźrateya ku ji me re hatiye hiĆtin dewr bigrin Ă» bi vĂź rengĂź xwedĂź li bĂźranĂźna wan derbikevin. Li cihĂȘ ku Rosa, Sara, SĂȘvĂȘ, Fatma Ă» PakĂźzeyan hiĆtĂź de dibĂȘjin; ‘Berxwedan Jiyan e.’  Â