Alicia Moreau de Justo, oy hakkı dahil, kadın hakları için mücadele eden Arjantinli ünlü bir feminist, tıp doktoru, editör, yazar ve Sosyalist Parti liderliği yapmış siyasi bir aktivistti. Arjantin’de feminizm ve sosyalizmin önde gelen isimlerindendi. 20. yüzyılın başından itibaren kadınların haklarına kavuşması için kamuoyunun taleplerine ortak oldu. 1902 yılında Arjantin Feminist Sosyalist Merkezi’nin ve Arjantin Kadın İşçi Sendikası’nın kuruluşuna ön ayak olanların başında geldi.
11 Ekim 1885’te İngiltere’nin Londra şehrinde doğdu. Babası Armando Moreau 1871’de Paris Komünü için savaşmış ve sonrasında Londra’ya taşınmıştı. Orada kendisi gibi Fransa sürgünü olan Maria Denanpont ile tanışıp evlendi. Sonraki yıllarda Arjantin’e taşındılar.
15 yaşında mücadeleye atıldı
Armando Moreau, 1894’te kurulan Arjantin Sosyalist Partisi’nin etkili üyelerinden bir gazeteciydi. Babasının Paris Komünü hakkında anlattıkları Alicia’yı derinden etkiledi ve özgürlük idealinin peşinden gitmesinde etkili oldu. Fransız tarihi ve Fransız Devrimi’ni inceledi. Genç kızken babasına Sosyalist Parti toplantılarında ve Buenos Aires’teki çeşitli halk gösterilerinde eşlik ediyordu. Daha 15 yaşındayken arkadaşlarının kadınlar için koruyucu yasalar mücadelesini verecek olan Sosyalist Feminist Merkez’i kurmalarında destek oldu. Alicia Moreau eğitimine 1898’de başladı. İlkokul ve koleji Buenos Aires’te okuduktan sonra 1904’te öğretmenlik sertifikasını aldı. Tıp Fakültesi’ne başvurusunun kabul edilmesini beklerken sosyalist doktor Angel Gimenez’in kurmuş olduğu ve işçi sınıfının eğitimine adanmış Işık Derneği’ne katıldı.
Kadınların beden sağlığı için çalıştı
1907’de girdiği Buenos Aires Üniversitesi’nde tıp eğitimi aldı ve 1914 yılında başarıyla mezun oldu. Tıp fakültesindeki ilk yılında işçilere alkolizm, tüberküloz ve frengi hakkında dersler verdi. Bu dönemde Gimenez onu tıp fakültesinde henüz okuyan veya mezun olmuş olan Arjantin sosyalizminin liderleriyle tanıştırdı. Moreau, doktorluğun yanında öğretmenlik ve gazetecilik de yaptı. Kadın hakları aktivisti olarak kadınların üreme başta olmak üzere bedensel sağlığı için çalışmalar yürüttü. Mesleğini inançları doğrultusunda yaptı ve yalnızca işçi sınıfı kliniklerinde çalıştı. Kadın bölümünde çalıştığı ve jinekoloji konusunda uzmanlaştığı hastanede staj yaparken Arjantin toplumunda kadınların rolü üzerine yoğunlaştı. Hastalarının çoğu bedenlerini satmak zorunda olan kadınlardı ve onların konumuyla kölelik arasında büyük benzerlikler buluyordu. Çalıştığı bu klinik onun sosyal ve politik eğitimi için bir laboratuvar rolü oynadı.
Babasının O’na küçükken ‘Türlerin Kökeni’ kitabından pasajlar okuduğu Charles Darwin’den etkilenmişti. Salt tıp okumasında değil, 1918’de Ulusal Feminist Birlik ve 1930’da Sosyalist Kadınların Oy Hakkı Komitesi’ni kurmasında Darwin’in düşünceleri temel oluşturdu. Toplumun giderek daha eşitlikçi hale gelebileceği şeklindeki ilerici evrime inanıyordu. Anarşist kadınlardan etkilenmiş olsa da şiddete ve illegaliteye karşıydı. 1907’de diğer mücadeleci kadınlarla beraber, kadınların ve çocukların emeğini düzenleyecek bir yasa hazırlama çabasına giriştiler. Sosyalist bir senatörün desteğiyle yasa tasarıları Arjantinli yasa koyuculara sunuldu ve kabul edilerek yürürlüğe girdi. Yasa büyük ölçüde hayata geçmemiş olsa da siyasi iklimin değişmesine katkı sundu.
Toplumsal evrimde feminizm
Alicia Moreau tıp fakültesine gitmeden önce yazı yazmaya başladığı, Sosyalist Parti’nin gazetesi La Vanguardia’nın (Öncü) 1956’dan 1962’ye kadar editörlüğünü yaptı. Yine, babasının çıkarmış olduğu La Nueva Humanidad (Yeni İnsanlık) dergisine makaleler yazdı. 1911’de henüz öğrenciyken, sosyalizmi ve feminizmi Darwinci bir temelde ele alan “Toplumsal Evrimde Feminizm” adlı kısa bir kitap kaleme aldı. Kitapta, geleneksel olarak kadınları toplumdan izole etmek için kullanılan annelik rolünün, kadınları kamusal alandan dışlamak için kullanılmaması, kadınlara toplumdaki daha geniş ekonomik rolleriyle birlikte medeni ve siyasi haklarının verilmesi gerektiğini savundu. Daha sonra da birçok kitap çıkarttı: Kadının Sivil Kurtuluşu (1919), Sosyal Evrimde Feminizm (1911), Demokrasideki Kadın (1945), Juan B. Justo’nun Sosyalizmi (1946), Sosyalizm ve Kadın (1946) bunlardan başlıcalarıdır. Moreau I. Dünya Savaşı sürecinde, Arjantin hükümetinin eğitim kurumlarında askeri eğitim yapılmasını öngören yasa tasarısına karşı gelişen barış hareketi içinde yer aldı. Okulların militarizasyonuna karşı seferberlik toplantılarına delege olarak katıldı. Bu pasifist eylemliliği şu sözlerle savunuyordu: “Barışçıl devrimci dönüşümlerin mümkün olduğuna kesinlikle inanıyorum. Büyük devrimlerin entelektüel düzeyde gerçekleşenler olduğunu düşünüyorum.” Ancak, 1917 yılında Rus Devrimi başladığında fikrini değiştirdi; dönüşümün ve barışın savaş olmadan gerçekleşemeyeceğini ilan etti.
Feminist Birlik kuruculuğu
Alicia Moreau, 1920’de, işçi sınıfından kadınları Sosyalist Parti saflarına çekmek ve farklı feminist örgütleri bir araya getirmek için kurulan Ulusal Feminist Birliği’nin kurucuları arasında yer aldı. Sosyalist Parti, kadınların oy hakkını ve ataerkil Medeni Kanun’da reformu destekliyordu. Moreau, 1919’da Kadının Medeni Özgürleşmesi adını verdiği ve Arjantin kültürünün desteklediği “çocuk-bebek kişiliğini” eleştirdiği bir kitap yayınladı. Kadınları eğitme ve onların oy hakkı için mücadeleye ikna etme çalışmaları yaptı. Uluslararası Kadın İşçiler Kongresi’nde yaptığı konuşmada, hükümet destekli kreşler, kapsamlı doğum koruması, eşit işe eşit ücret ve 40 saatlik çalışma haftası ihtiyacı üzerine düşünce belirtti. Değişimin ancak kadınların oy hakkına kavuşması ile olabileceğine inanıyordu.
İş yaşamı haklarının zaferi
Alicia Moreau, 1922 yılında Sosyalist Parti Lideri Juan B. Justo ile evlendi. Eşi 1928’de öldüğünde üç çocukları vardı. Anne olması onun mücadelesini sürdürmesini engellemedi. 1924’te feministler, feminist karşıtları, liberaller ve muhafazakarların oluşturduğu bir koalisyon, işyerinde kadınları ve çocukları koruyacak bir yasanın çıkması için birlikte mücadele verdi. Moreau ortak önerinin Arjantin Temsilciler Meclisi’ne sunulması görevini üstlendi. Kabul edilen yasa sonucu, kadınların tarım dışı çalışmaları günde 8 saat ve haftada 48 saatle sınırlandırıldı. 18 yaş altı kadınların gece çalışması; kadın ve çocukların tehlikeli ve sağlıksız işlerde istihdam edilmesi yasaklandı. Sınırlı anne koruması sağlandı. Eksiklikleri olsa da feministler bu yasanın kabulünü bir zafer olarak nitelendirdiler. 1926’da Medeni Kanun’da bir reform yapılarak kadınlara daha fazla hak verilmesi de yeni bir zaferdi ama Moreau’nun kilit konu olarak gördüğü kadınların oy hakkı ele alınmadı.
1930’da Sosyalist Kadınların Oy Hakkı Komitesi’ni kuran Moreau bir yıl sonra da Sosyalizm ve Kadın kitabını yayınladı. “Kadınlara oy hakkı gerçek demokrasidir. Nüfusun yaklaşık yarısı kadındır; bu insanların yarısı oy kullanamaz veya fikirlerini ifade edemezken hükümetler ve yasama organları kendilerine nasıl halkın temsilcisi diyebilirler?” diye soruyordu.
Juana Pueblo karakteri
Moreau, 1930’larda Aydınlatma ve Kadınların Hayatı adlı iki dergide yazdığı yazılarda Juana Pueblo adlı bir karakter yarattı. “Modern, sosyalist kadının ortaya çıkan bilincini temsil eden” bu karakter, kendisinden daha bilge olduğu varsayılan kişilerle tartışmalar yürütüyordu: Sokratesçi diyalog, kooperatif çiftçiliği, kongre yasaları, Katolik Kilisesi ritüelinin sembolizmi gibi…
Alicia Moreau de Justo, 1930-1940 yılları arasında, İspanya İç Savaşı sırasında İkinci İspanya Cumhuriyeti’ni desteklemek amacıyla Arjantin’de geliştirilen dayanışma kampanyalarında aktifçe yerini aldı. 1947’de “adalet ve insani dayanışma ruhuyla savaşa karşı savaşmak isteyen tüm dünya kadınlarını” bir araya getiren Küresel Barış Anlaşması’nın Arjantin şubesini kurdu. Aynı yıl Paris’te düzenlenen Dünya Kadınlar Kongresi’nde Arjantin’i temsil etti.
2. Dünya Savaşı sırasında Alicia Moreau de Justo ve Arjantin Kadınlar Birliği Başkanı Victoria Ocampo, Müttefik davasını destekleyen Accion Argentina (Arjantin Eylemi) adlı örgütün yönetim kurulunda birlikte yer aldı. Moreau, savaşın son yılında ‘Demokraside Kadın’ adlı kitabını yazdı. Kitapta, kadınların güçlendirilmesi ve devletin gücünün merkezsizleştirilmesi fikrini savundu. Buna karşılık tam da bu dönemde Juan Domingo Peron iktidara yükseliyor ve diktatörlük yönetimini planlıyordu.
Tutuklanma ve askeri diktatörlük dönemi
Alicia Moreau ve sosyalistlerin çoğu Peron’a karşı çıktı. Peron 1947 yılında kadınlara oy hakkı tanıdığında Moreau bunu Peron’un kendi tabanını güçlendirme hamlesi olarak değerlendirdi.
1951 yılında Arjantinli kadınlar ilk kez oy verme ve ulusal mevkilere seçilme olanağına kavuştular. Moreau da alt meclisin sosyalist adayları listesinde yer almak üzere seçildi. Ancak Peron’un önderlik ettiği siyasi yasak gereğince tutuklandı. Yıllarca mücadelesini verdiği oy hakkından yoksun kaldı. Daha sonra serbest bırakılsa da baskıcı bir sürecin engellerini yaşadı. Sosyalist Parti’nin diğer liderleri de tutuklanmış ve Peronistler muhalefete ait binaları ateşe vermişlerdi.
Peron’un iktidarda olduğu on yıllık süreçte Arjantin Sosyalist Partisi gerileme yaşadı ancak Moreau bu hareket içinde aktif olmaya devam etti. 1956-1962 yılları arasında partinin gazetesi La Vanguardia’nın editörlüğünü yaptı. 1958’de de partinin yönetim kuruluna seçildi. Daha sonraki yıllarda bölünmüş olan Sosyalist Parti’yi yeniden birleştirmek amacıyla, 1975’te Confederacion Socialista Argentina’yı (Arjantin Sosyalist Konfederasyonu) kurdu ve başkanlığını yaptı. Sosyalistleri birleştirme çabası başarılı oldu ve 1983’te Partido Socialista Popular (Halk Sosyalist Partisi) kuruldu.
Moreau, 1976-1983 yılları arasında hüküm süren askeri diktatörlük döneminde devlet terörüne karşı direnişte önemli bir rol oynadı. Plaza de Mayo Anneleri’nin Hükümet Konağı önündeki turlarına eşlik etti, askeri cuntaya ve hakimlere özgürlük dilekçeleri sundu.
Sosyal hizmetlerinden dolayı 1984 yılında Arjantin Milletvekilleri Meclisi tarafından “Yılın Kadını” seçildi. Buenos Aires Üniversitesi ona “Yüzyılın Doktoru” ünvanını verdi. 1985 yılında Sosyalist Kadınlar Günleri’nin onursal başkanı ilan edildi ve yasama organı tarafından Buenos Aires Şehri’nin Şanlı Vatandaşı ilan edildi. Sonuna kadar aktif olduğu, Arjantin’deki sosyalizm ve feminizm tarihini kapsayan uzun bir yaşamın ardından Alicia Moreau de Justo 1986’da Buenos Aires’te 101 yaşında vefat etti.
