Koronavirüsü keşfeden bilim insanı: June Almeida

- Fidan YILDIRIM
469 views

Bütün dünyanın koronavirüs gerçeğiyle karşı karşıya geldiği bugünlerde, bu virüsü keşfeden ilk kişi olan June Almeida’nın yaşamı ve çalışmalarına eğilmek kadının bilimdeki yeri konusundaki bilgilerimize bir katkı olacaktır. Covid-19 pandemisinin ortaya çıkmasıyla Almeida’nın araştırmaları yeniden gündeme taşındı. BBC onu, “İlk koronavirüsü keşfeden kadın” olarak tanımlarken, Çin’in Covid-19’u onun yöntemlerini kullanarak tanımladığı ve bu sayede erken bir tanının mümkün olduğu dile getirilmektedir.

Çok az bir resmi eğitim almasına rağmen virüs görüntüleme, tanımlama ve tanı konusunda öncü rol oynayan ve Bilim Doktoru sıfatını alan bir İskoç viroloğu olan June Almeida insana bulaşan ilk koronavirüsü 1964 yılında Londra’daki St Thomas Hastanesi’nin laboratuvarındaki çalışmaları sırasında keşfetti. Bugün bütün dünyayı esir alan Covid-19 O’nun keşfettiği virüsün yeni bir çeşidi. İlk virüsü görüntüledikten sonra bu alanda öncü olmaya devam eden June Almeida’nın çalışmaları günümüzde yeniden dikkatleri üzerine çekiyor ve araştırmalara konu oluyor.

Ontario Kanser Enstitüsü’nde işe girdi

June Almeida 5 Ekim 1930’da İskoçya-Glasgow’da doğdu. Evliliğinden önceki asıl adı June Hart idi. Babası bir otobüs şoförüydü. June sınırlı bir eğitim aldı. 16 yaşında okuldan ayrıldıktan sonra 1947’de Glasgow Kraliyet Reviri’nin Histopatoloji bölümünde laboratuvar teknisyeni olarak çalışmaya başladı. Daha sonra Londra’daki St Bartholomew Hastanesi’nde aynı dalda çalışmaya devam etti. 11 Aralık 1954’de Venezuelalı bir ressam olan Enriques Rosalio Almedia ile evlendi. Bu evlilikte Joyce adında bir kız çocukları dünyaya geldi.

Evlendikten sonra June ve eşi Kanada’ya iltica ettiler ve June Toronto’daki Ontario Kanser Enstitüsü’nde elektron mikroskopu teknisyeni olarak işe girdi. Bu mikroskopu kullanarak virüslere ilişkin daha geniş bilgiler edinen June, antikor kullanıp virüsleri kümeler halinde daha iyi görselleştiren bir yöntemin öncülüğünü yaptı. Hepatit B ve grip virüsleri üzerinde çalışmalar yürüttü. Hepatit B virüsünü ayrıntılı tanımlaması daha sonra geliştirilen Hepatit B aşılarına temel teşkil etti. Atlantik ötesinde akademik eğitim ve formalitelere daha az önem veriliyordu. June kısa zamanda yeteneği ve çalışma heyecanıyla dikkat çekti. Viral yapıyı belirleme çalışmaları başta olmak üzere birçok bilimsel yayında adına yer veriliyordu.

Londra’daki St Thomas Hastanesi Tıp Okulu’nun mikrobiyoloji başkanlığına yeni atanmış olan A. P. Waterson 1964 yılında Toronto’yu ziyaretinde çalışmalarından etkilenerek O’nu İngiltere’ye dönüp kendisiyle birlikte çalışması için ikna etti.

Virüsleri görüntüleme yöntemi

İngiltere’ye dönerek St Thomas Hastanesi Tıp Okulu’nda çalışmaya başlayan Almeida’nın en büyük bilimsel başarılarından biri, immün elektron mikroskopu kullanarak rubella (kızamıkçık) virüsünün ilk görüntülerini elde etmek oldu. Bu hastalık O’nun virüsü görüntülemesinden 25 yıl kadar önce doğuştan gelen bir sakatlık olarak tanımlanıyordu. O’nun öncülük ettiği virüsleri görüntüleme yöntemi başka virüslerin görüntülenmesi ve incelenmesi için de kullanıldı.

Genel Grip Araştırmaları Birimi Müdürü Dr. David Tyrell ile birlikte soğuk algınlığına kaynaklık eden virüsler üzerine çalışmalar yürüttüler. Bu ikili yeni bir tür koronavirüsü karakterize etmek için çalıştı. Almeida’nın yöntemini kullanarak elde ettikleri koronavirüs fotoğrafı 1967 yılında Genel Viroloji Dergisi’nde yayınlandı. Başlangıçta Almeida’nın elde ettiği yeni virüs fotoğrafı grip virüsünün kötü bir görüntüsü olduğu gerekçesiyle bilimsel yayınlarda kendisine yer bulmadı fakat Almeida pes etmeyerek bu yeni virüs üzerinde çalışmalarını sürdürdü. Virüsün üzerindeki taç benzeri şekiller nedeniyle İngilizce taç (crown) kelimesinden esinlenilerek adı koronavirüs kondu çok sonraları.

Bilim Doktoru ünvanını alır

June Almeida üç yıl sonra Waterson ile birlikte bu kez Londra Lisansüstü Tıp Okulu’na gitti. Bu yıllar kariyerinde verimli bir dönemin başlangıcı oldu. Yüksek kalitede birçok makaleye yaptığı katkılar O’nun Bilim Doktoru ünvanı alması ile sonuçlandı. Ölümüne kadar virüslerle ilgili dergi makaleleri ve kitapçıklardaki bölümler O’nun elektron mikroskopu ile çektiği virüs fotoğraflarını içerdi. Almeida birçok viroloğu yöntemleri konusunda eğitti ve virüslerle ilgili çalışmalarında sonuç almalarında böylece katkısı oldu. Londra Lisansüstü Tıp Okulu’ndayken Ermeni kökenli Amerikalı Albert Zaven Kapikian’ı da immün elektron mikroskopu teknikleri üzerinde eğitti. Daha sonraları bebeklerde şiddetli ishalin en yaygın nedeni olan rotavirüslere karşı ilk lisanslı aşıyı geliştiren Kapikian 1970’de altı ayını İngiltere’de geçirmiş ve patronunun isteğiyle Almeida’nın tekniklerini incelemişti. Kapikian sonradan bu teknikleri bakteriyel olmayan bağırsak enfeksiyonunun nedenini tanımlamak için kullandı.

“Hızlı Laboratuvar Viral Tanısı İçin El Kitabı”nı yayınladı

June Almeida tıp alanındaki kariyerini virüs tanılama ve aşı geliştirilmesi üzerinde çalıştığı Wellcome Araştırma Laboratuvarı’nda 1985 yılında tamamladı. Burada çalışırken virüsleri görüntüleme alanındaki çeşitli patentlerde adı yer aldı. Wellcome’dan ayrıldıktan sonra ise farklı bir alana yöneldi. Yoga eğitimi aldı ve yoga öğretmeni olarak Bexhill’de birçok insana yogayı öğretti. Ayrıca seramik restorasyonu konusunda eğitim alarak uzmanlaştı ve eski bir virolog olan ikinci eşi ile birlikte antikaların alım satımı ile uğraştı. Ancak elektron mikroskopundan tamamen kopmadı ve 1980’lerin sonunda St Thomas’a danışman olarak döndü. HİV virüsünün yeni fotoğraflarının çekilmesinde yardımcı olup danışmanlık rolü üstlendi. Dünya Sağlık Örgütü için 1979’da “Hızlı Laboratuvar Viral Tanısı İçin El Kitabı”nı yayınladı.

June Almeida 1 Aralık 2007’de Bexhill’de geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdi.