Di asta cîhanê de şerên siyasî, aborî û berjewendiyan hene. Lê şerê esasî ku Kurdan eleqeder dike, şerê îdeolojîk û paradîgmayî ye. Hêzên sermayedar û statûkoparêz di gelek mijaran de li hev nekin û bi hev re di nava pevçûnan de jî bin, di warê paradîgmayê de xwedî zêhniyeteke dewletparêz û desthilatxwaz in. Weke du rûyên madalyonê ne. Kurdê azad bi pêşengiya PKKê di sedsala 20an de serî li ber vê dubendiyê rakir, xwe mehkumî her du rêyan jî nekir û bixwe rêya xwe xêz kir. Ev rêya ku xêz kir jî wekî ‘Xeta Sêyemîn’ bi nav kir.
Têkoşîna Kurdan a di dîrokê de ji bo mafên netewî, ji ber ku xwe ji herêmîbûnê rizgar nekir û xwe nesipart bingeheke felsefîk û fikrî di encama êrişan de tasfiyebûn û binketin jiya. Bi dehan serhildanên Kurd ên herêmî nekarîn xwe ji vê aqûbetê rizgar bikin. Lê Tevgera Azadiya Kurd a bi pêşengiya Rêber Apo ezmûnên giring ji serhildanên Kurdan,tevgerên sosyalîst û tevgerên rizgariya netewî derxist, derketineke hem Kurdistanî, hem herêmî ûhem jî gerdûnî kir. Ji ber eniya ku dan ber xwe fireh bû, dijminên xwe jî zêde û navnetewî bûn. Bi vî awayî ne tenê tevgereke teng a netewî, tevgereke polîtîk, felsefîk û îdeolojîk ava kirin. Ji bo şikandina dorpêça li ser Kurdan, bi vebûneke gerdûnî ya mezin bersiv hat dayîn. Hêz çiqas mezin be, tirs jî ewqas mezin dibe û dijminên xwe jî ewqas zêde dibin.
Li dijî Kurdê azad xeta xiyanetê
Dema dîtin nikarin Kurdan bi temamî qir bikin, dîsa serî li lîstikên dîrokî yên ji bo şikandina Kurdan dan. Di vê çarçoveyê de Kurdê malbatparêz, desthilatxwaz û pragmatîst weke model hilbijartin û bi vê hewl dan têkoşîna mafdar û azadîxwaz a bi pêşengiya Kurdan têk bibin. Nûnertiya Kurdê paşverû jî malbata Barzanî û PDK’ê dike. Desthilatiyeke biçûk a bi temamî bi hêzên navnetewî û herêmî ve girêdayî li Başûrê Kurdistanê qebûl kirin da ku karibin li dijî hemû destketiyên Kurdan ên li parçeyên din ên Kurdistanê bikar bînin. Bi vî awayî xeta xiyanetê di nava Kurdan de careke din zindî kirin, ji bo ku çareseriya pirsgirêka Kurd çênebe, Kurdistan careke din bi temamî di çarçoveya împeretoriyeke nû ya Osmaniyan de were dagirkirin û tevlî Tirkiyeyê were kirin. Kurd di dîrokê de rûberûyê gelek peymanên navnetewî, qirkirin, komkujiyên fîzîkî û koçên komî hatine. Lê ji dawiya sedsala 20an û destpêka sedsala 21an ve rûbirûyê plangeriyekê hatin ku nimûneya wê di cîhanê de nîne. Ji beriya 9’ê Cotmeha 1998’an komployên cuda hebin jî, komploya navnetewî bi 9’ê Cotmehê destpê kir ku RêberApo neçar kirin ji Sûriyeyê derkeve û paşê pêvajo bi komploya 15’ê Sibatê bi encam bû. Rêber Apo jî diyar dike şerê cîhanê yê sêyemîn bi komploya li dijî wî dest pê kiriye. Jixwe ev pêşbîniyên Rêber Apo jî bi destwerdana li Iraq û Afganîstanê, paşê bi êrişên DAIŞ’ê û niha jî bi dagirkeriya Tirk a li Kurdistanê berdewam pêk tên.
Armanc xeta sêyem e
Tevgera Azadiya Kurdistanê ku nûnertiya xeta sêyemîn dike, hem dibe armanca hêzên statûkoparêz û dagirker ên li Kurdistanê, hem jî dibe armanca hêzên navnetewî yên Rojava û Asyayê. Ji ber nûnertiya xeta sosyalîst, azadîxwaz, azadiya jinê û jîngehê dike û dibe dengê hemû gelên azadîxwaz ên li dijî sîstemê, lewma rûbirûyê êrişên piralî dibe. Xeta sosyalîst, femînîst a di asta cîhanê de xetimîbû, vê carê bi pêşengiya Kurdan serî rakir û zindî bû. Kurdan jî dorpêça li ser xwe, bi vebûnên îdeolojîk û paradîgmatîk şikandin. Sermayeya cîhanê ev vebûnên Tevgera Azadiya Kurd û jinên Kurd a li cîhanê, ji bo xwe weke metirsiyeke mezin dît. Lewma yekser di nava şerê li dijî Kurd de cih negirin jî, çavê xwe ji hemû êrişên li ser Kurdan, dagirkerî, qirkirin, guhertina demografyayê û îlhakkirina axa Kurdistanê re digirin, ji nedîtîve tên. Balkêş e, hêzên ku îdîaya demokrasî û mafê mirovan dikin, dema mijar Kurd be xwe kerr û lal dikin, qanûnên xwe jinedîtî ve tên û Kurdan ji ‘Mirov’ hesab nakin. Ji ber vê qetla Kurdan helal kirine. Ji ber vê ye, rojane Kurd li çar parçeyên Kurdistanê bi bahaneyên cuda rûbirûyê qirkirineke sîstematîk in. Li Rojava bi hêceta ‘metirsiyê ji dewleta Tirk’ re çêdikin êrişî şoreşê dikin, bi hêceta hebûna gerîla Başûr dagir dikin, li Rojhilat hewl didin hêza jina azad bitepisînin, li Bakur jî zîndan tijî kirine bi azadîxwazên Kurd. Ciwanên Kurd jî bi awayekî sistematîk bi sedemên aborî, şer û aloziyan berê wan didin rêyên mirinê yên derveyî welat. Ji bo ciwanên Kurd tevlî têkoşîna azadiyê nebin, berê wan didin Ewrûpayê. Xulase, li gel siyaseta qirkirina fîzîkî, siyaseta qirkirina çandî jî tê kûrkirin.
Hêzên navnetewî qirkirin erê kirin
Piştî hilbijartinên parlemento û serokatiyê yên 14’ê Gulanê li Tirkiyeyê, pêşbînî ew bû ku eger dîktator Erdogan were ser desthilatê, wê hikûmeteke şer û qirkirinê ya ji yên berê hîn dijmintir ava bike. Jixwe serokê MİT’ê Hakan Fîdan ku şîrîkê hemû sûcên qirêj ê Erdogan e, kirin Wezîrê Karên Derve yê Tirkiyeyê. Ev jî dide nîşan ku wê Fîdan dîplomasiya karên qirêj ên li pişt perdeyê kiribû fermî bike. Bi vî awayî xwestin bi hemleyên Fîdan bike, temenê desthilatiya xwe dirêj bikin. Bêgûman, hêzên navnetewî jî di oxira berjewendiyên xwe de careke din destûr dan Erdogan were ser hukum. Ji ber vê dikare bê gotin, hêzên navnetewî careke din siyaseta şer û qirkirina Kurd a dewleta Tirk erê kirin.
Hevdîtinên Tirkiye, Iraq û PDKê
Hakan Fîdan di serdana Iraqê de bi aliyên hikûmî û ne hikûmî yên Iraqê û Kurd re gelek hevdîtin pêkanî. Daxwazên xwe yên ji bo şerê li dijî Kurd û bi taybet jî PKKê ku parastina Kurdan dike, di asta herî jor de kir û ji Iraqê xwest PKKê bixe lîsteya ‘Rêxistinên Terorîst’ û li dijî PKKê mil bide milê dewleta Tirk. Ev daxwaza dewleta Tirk ne nû ye, lê ji bo girtina tawîzên zêdetir, timî daxwazên xwe di asta herî jor de dikin. Li gorî agahî û analîzên di medya Iraq û Tirkiyeyêde jî derketin, Fîdan tişta ku dixwest bi temamî bidest nexistiye, lê dest vala jî venegeriya ye. Dewleta Tirk bi awayekî eşkere av û neftê wekî çek li dijî Iraqê bikar tîne. Bi neberdana ava Dîcle û Firatê, dixwaze tawîzan ji Iraqê bigire, her wiha dixwaze mijara neftê di berjewendiya xwe de bi encam bike. Hem dixwaze tazmînata dadgeha Parîsê li Tirkiyê biriye, bi hêzên Başûr bide dayîn, hem jî dixwaze dozeke din a derbarê xwe de bide betalkirin, hem jî dixwaze mesrefa sondayên neftê û hemû şîrketên xwe yên hinardeya nefta Herêma Kurdistanê dikin, Iraq bide û neftê jî bi erzanî ji Iraqê bigire. Iraq jî vê qebûl nake. Ji ber Iraq van şertên Tirkiyeyê qebûl nake, Tirkiye destûr nade Iraq nefta xwe bi rêya xeta Ceyhanê hinardeyê cîhanê bike. Ji ber ambargoya li ser Rûsya û Îranê, her wiha sekinîna nefta Herêma Kurdistanê û Iraqê jî bûhayê nefta cîhanê bilind bûye û ev dibe sedema krîzeke cidî ya sotemeniyê. Herçend gelek alternatîfên din hebin jî, lê ji ber rêya herî nêze xwe neçarî Tirkiyeyê dibînin. Ji ber vê jî beramber çeka neft û avê, Tirkiye dixwaze Iraqê û hêzên Başûr bikişîne nava şerekî dij PKKê û hêzên azadîxwaz ên Êzidiyan.
Amadekariyên tevgerên dagirkirinê
Li aliyekî dixwazin bi rêya PDK’ê û komên çete yên ji aliyê PDKê ve tên fînansekirin (çeteyên Roj û hwd) Garê dorpêç bikin, li aliyê din ji aliyê Amediyê ve ji bo şikandina xeta berxwedanê ya li Zap û Metînayê her cure qereqol û rê ji bo dagirkeriya Tirk tên çêkirin û dixwazin Garê bi temamî dorpêç bikin. Ji ber tevgera dagirkirina Garê hîn di saeta yekê de şikest, lewma vê carê dixwazin bi amadekariyeke berfireh êriş bikin û lez nekin. Li aliyê din ji bo dorpêçkirina Qendîlê, peywendiya Qendîlê ya bi qada Behdînanê re û her wiha bi BakurêKurdistanê re qut bikin, dest bi veguhestina leşkerî ji bo herêma Biradostê kirin. Dewleta Tirk û MÎT bi qilifê PDKê dikevin qadê û hewl didin xwe bi cih bikin. Ji ber dewleta Tirk bêyî hevkarî û alîkariya PDKê ne mumkîn e bostek axa Kurdistanê dagir bike, lewma bi cilên PDKê û bi çeteyên navê ‘pêşmerge’ lixwe dikin, lê ti peywendiya xwe bi pêşmergetiyê re nînin, dixwazin hemû xetên peywendiyan ên di navbera qadan de qut bikin, herêman dorpêç bikin û paşê jî bi operasyonên lokal encamê bigirin. Di heman demê de Iraq jî diyar e hin tawîz dane dewleta Tirk. Li ser hemû sînorên Başûr yê li gel Bakurê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê hêzên nû bi cih kir. Ev demek e Iraq hêzeke zêde li ser sînorê di navbera Şengal û Rojavayê Kurdistanê de bi cih dike. Ev jî ji bo qutkirina peywendiya di navbera qadan de ye. Helbet Tirkiye du tişt kiriye armanc, Iraq li gel PKKê û hêzên ku xwe li ser fikra Apoyî birêxistin kirine bîne hember hev û bi hev re bide şerkirin, li aliyê din jî di 100 saliya Peymana Lozanê de sînorên di navbera Kurdan de careke din bên lêkirin, peywendiyên netewî yên bi saya PKKê pêş ketine û piştgiriya parçeyan a ji bo hev ji holê bê rakirin. Heya sînorên di navbera Kurdan de careke din bihêz nekin, wan ji hev dûr nexin û qad dorpêç nekin, tevî hemû teknîkê jî wê nekarin encamê bigirin.
Tora xiyanetê ya PDKê
Li aliyekî dewleta Tirk a dagirker û hevkarên wê li pey provakasyon, fitne, dezenformasyon û şerê taybet in, li aliyêdin jî hewl didin bi rêya PDKê li Kurdistanê toreke xiyanetê bê avakirin. Bi rêya vê tora xiyanetê ya PDKê dixwazin pêşengên Kurd ên çar parçeyên Kurdistanê û civaka Êzidî ji holê rakin. Dewleta Tirk ji Rojava bigire heya Başûr, Şengal û Bakurê Kurdistanê bêyî PDKê nikare yek komkujiyê li Kurdistanê pêk bîne. Ji ber vê niha ji dewleta Tirk jî zêdetir metirsiya li ser Kurdan PDK û tora xiyanetê ya li Kurdistanê ava kiriye. Kurdan eger heya niha nekariye bigihin mafên xwe yên sereke, ji ber vê xeta xiyanetê ya ji dîrokê ve tê û niha bi PDKê gihiştiye lûtkeyê ye. PDKê demeke dirêj dijminahiya Têkoşîna Kurd bi maskeya ‘Kurd û Kurdistanê’ kir. Lê di rewşa heyî de maskeya PDKê ya Kurdistanî jî ketiye û êdî eşkere dijminahiya hemû hêzên Kurd ên derveyî xwe dike. Ji ber vê eger bi rastî jî Kurd dixwazin dawî li dagirkeriya li ser Kurdistanê bînin, divê dawî li xiyaneta PDKê û malbata Barzanî bînin ku bûne astengiya herî mezin li pêşiya çareseriya pirsgirêka Kurd û doza Kurd a mafdar. Di van rojên dawî de çend komkujiyên bi rêya torên xiyanetê yên PDK û MİTê li Rojava, Şengal, Hewlêr û Silêmaniyê pêk anîn. Di van êrişan de pêşengên Kurd û civaka Êzidî hatin hedef girtin. Helbet wisa xuya ye wê pêla êrişan derkeve asta herî jor. Wê êriş ne tenê bi rêyên leşkerî û fîzîkî be, wê pir alî be.
Bêçekirina hêzên Rojhilat
Di encama tifaqa dewleta Tirk-PDK û Îranê de hêzên Rojhilat hatin bêçekirin, ji herêmên çiyayî hatin dûrxistin û di 5 kampan de hatin cihkirin. Bi derxistina van hêzan ji van herêman re balkêş e ku sewqiyeta leşkerî ya PDKê ji bo heman herêman çêbû. Vê jî nîşan da ku mijara vekişandina van hêzan ji herêma Biradostê û nêzî Qendîlê amadekariya êrişeke berfireh a li dijî Herêmên Parastinê yên Medyayê ye. Îran dixwaze ji mûxalifên xwe rizgar bibe, Tirkiye jî her wisa dixwaze ji Tevgera Azadiya Kurd. Di vê mijarê de jî dikare bê gotin ku hemahengiyek bi Iraqê re heye. Dibe ku dema pêş bixwazin li Şengalê, li Mexmûr û Herêmên Parastinê yên Medyayê Tevgera Azadiyê û Iraqê bînin hemberî hev. Ji derveyî şerê bi PDKê re, metirsiyeke din a heyî jî ew e ku Tevgera Azadiyê û Iraqê bînin hemberî hev. Li hember van bûyer û êrişan hemûyî jî bêgûman Koalîsyona Navnetewî ya qaşo li dijî DAIŞê bêdeng e! Dewleta Tirk li Rojava û Şengalê li pêşengên di şerê dijî DAIŞê de rol lîstine dide, koalisyona bi bahaneya şerê li dijî DAIŞê li Iraq û Sûriyê ye, bêdeng e! Jixwe tê zanîn kontrola qada hewayî ya Iraqê di destê koalisyona bi pêşengiya Amerîka û Iraqê de ye. Ji lewra êrişên çêdibin jî bi erêkirina wan çêdibe, ew jî ji bo berjewendiyên xwe Kurdan feda dikin.
Divê Kurd xebatên piralî pêk bînin
Ji ber vê Kurd divê têkoşîn û xebateke herêmî û navnetewî ya piralî bidin meşandin. Di vê dema herî zor de eger Kurd li dijî dagirkeran, şirîkên wan ên navnetewî û xiyanetê seferber nebin, ji bo azadiya Rêber Apo û çareseriya pirsgirêka Kurd nekevin tevgerê, li pişt hêzên xwe yên parastinê nesekinin, wê firsendên dîrokî ji dest bidin û rûbirûyê metirsiyên hîn mezintir bibin. Ji ber vê bi awayekî topyekûn seferberbûn giring e. Dewleta Tirk, PDK û hêzên sermayedar li dijî Kurdan seferber bûne. Divê Kurd jî di ferqa hêza xwe de bin û seferber bibin. Hêza gel dikare arasteya bûyer û pêşketinan di berjewendiya xwe de biguhere.
